Tarih Boyunca Mülkiyet Anlayışı ve Osmanlı Toprak Düzeni
Mirî Arazi: Bu arazi gayrimüslimlerden fetih yoluyla alınıp rakabesi devlete ait
olmak üzere ayrılan arazidir. Yukarıda da bahsedildiği üzere bunlara arz-ı memleket, arazii emîrîyye veya arz-i mîrî denilirdi. Reaya mülkiyeti beytülmale ait olan bu toprakları bir nevi icâre-i muaccele (peşin para) olan tapu resmini 61 ödeyerek tasarruf hakkını satın alır, gerekli şartları yerine getirmek üzere bu toprakları dilediği gibi işler ve kendisinden sonra gelenlere de miras olarak bırakır, işlediği topraklardan elde ettiği gelirden öşür ve çift akçesi adıyla resimlerini öder. Bu vergilerin oranları, ürüne ve bölgeye göre değişmekte olup, her vilayetin tahrir defterinin baş tarafında yer alan sancak kanunnamelerinde ayrıntılı olarak açıklanırlar. Bu toprak türü ile ilgili tafsilatlı bilgi dirlik sistemi başlıklı bölümde ayrıntılı olarak verileceğinden burada ayrıca bahsedilmemiştir.
Osmanlı topraklarının büyük bir kısmını mirî arazi oluşturmakta ve bu arazi üzerinde tesis edilen dirlik sistemi de (has, zeamet ve tımarlar) devletin idarî, iktisadî, sosyal ve
askerî gücünün temelini oluşturmakta idi.
Arazi ile ilgili kayıtların tutulduğu Tahrir Defteri Örneği
61 Abdurrahman Veik, Tekalif Kavaidi, Terc.F.Hakan Özcan, Ankara 1999, s.37
20