Türkiye Kadastrosu’nun Tarihçesi
Defter-i Hâkanî Nâzırı Mahmud Es’ad Efendi’nin gayretleri sonucunda H.1329 (M.1911) tarihinde İstanbul’da Defter-i Hâkanî Nezâreti’ne bağlı kadastro mektebi açılmıştı.848
“Kadastro Mekteb-i Âlîsi” adı ile hukuk ve riyaziye şubeleri şeklinde iki şubeden oluşup, yüksek okul düzeyinde örgütlenen mektebin iki yıl eğitim vermesi planlanmıştı. Mektepte lise düzeyinden mezun talebelerin dışında, hukukî mevzuatla ilgili derslerden faydalanmaları amacıyla, her yıl Defter-i Hâkanî taşra idarelerinde çalışan 20 memurun da eğitim
almaları uygun görülmüştü. 849 Defter-i Hâkanî müstahdeminden mektebe kabul edilenlere 250 kuruş maaş tahsis edilmesi ve yerlerine birer vekil tayin edilmesi kararlaştırılmıştı.850
Kadastro Mektebi’nin Hukuk Şubesi’nde mecelle, ilm-i feraiz, emvâl-i gayrimenkul
ve sair kanun ve nizamnâme mevzuatı ile iktisat, muhakeme, defter usulü ve coğrafya dersleri; Riyaziye Şubesi’nde ise geometri, alan ölçümü, topografya, fennî tersimat, fennî mimarî ve
coğrafya gibi dersler okutulup851, Hukuk Şubesi’nden mezun olanlar arazide değil, Defteri Hakanî idarelerinin muamelatıyla ilgili kısımlarında, Riyâzîye Şubesi mezunları ise mesah
memuru olarak, yani arazide ölçüm çalışmalarında görevlendirilmişlerdir.852
Kadastro Mektebi 1911 yılında açılışından 1915 yılı sonuna kadar Hukuk Şubesi’nden
59, Riyâzîye Şubesi’nden 83 olmak üzere toplam 142 mezun vermiştir.853 Bu mezunlar teşkilatın taşra birimlerinde ve bilhassa ilk kadastro kanununa istinaden başlatılan kadastro çalışmalarında görev almışlardır. Ancak, mektep ilme dayanan bir esasa ve programa sahip olmadığından bu hususta harcanan zamana ve paraya karşılık olabilecek nispette olumlu bir sonuç alınamamıştır.854 I.Dünya Savaşı’nın daha da şiddetlenip geniş alanlara yayılması nedeniyle 1915 senesi sonunda memlekette umumî seferberlik ilan edilmesi üzerine mektep talebelerinin de silah altına alınması ve dönemin şartlarına istinaden eğitime devam edilemediğinden mektep kapatılmıştır. Harbin sona ermesinde sonra geri dönen mektep talebelerinin başka yüksek okullara kabul edilmeleri için yaptıkları müracaatlardan mektebin tekrar
açılmadığı anlaşılmaktadır.855 Mektebin kapatılmasından sonra eğitim ve personel yetiştirme işini Heyet-i Fenniye Bürosu’nun üstlendiği anlaşılmaktadır. Defter-i Hâkanî Nezareti’nin
Senedat-ı Umumiye Müdüriyeti’ne bağlı olarak kurulan fen heyeti, Kadastro Kanunu’nun ilanından sonra Heyet-i Fenniye Müdüriyeti adı ile ayrı bir kalem olarak düzenlenmiş ve Kadastro Mektebi’nin kapanmasından sonra bir nevi staj-eğitim bürosu olarak hizmet vermeye başlamıştı. Lise düzeyinde öğrenimini tamamlayan talebeler bu büroda, Osmanlı’da eskiden beri uygulanan “usta-çırak eğitimi” usulüyle yetiştirilmekteydi.856
848 BOA.ŞD.dos.no:79/42: Mektep’in 1911 senesinin ilk yarısında açılmış olduğu anlaşılmakta olup, gün ve ayı tespit edilememiştir. Kadastro lisesi mezunlarının internet sitesinde kuruluş tarihi olarak 15 Ocak 1911 tarihi verilmiş ise de, arşiv belgelerinde ve kaynaklarda bu tarihe
rastlanamamıştır.
849 BOA.MV.dos.no:166/52; BOA.MV.dos.no:159/99
850 BOA.ŞD.dos.no:79/42
851 Erdoğan ARAL, “50. Yılda Tapu ve Kadastro Alanında Eğitim ve Öğretim Çalışmaları”, 50.Yıl Tapu ve Kadastro Armağanı, Ankara 1973,
s.347
852 Halid Ziya, a.g.e., s.39
853 Ahmet Mahir Çadırcıoğlu, Tapu ve Kadastro İşleri, Nazilli 1960, s.115
854 Halid Ziya, a.g.e., s.39
855 BOA.MF.MKT.dos.no:1138/36
856 Halid Ziya, a.g.e., s.42
242