Türkiye Kadastrosu’nun Tarihçesi
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan el yazması metninden ve diğer suretlerinden R.5
Şubat 1328 ve H.11 Rebi’ü’l-evvel 1331, yani M.18 Şubat 1913 tarihinde “Emvâl-i Gayr-i
Menkûle Tahdîd ve Tahrîr Kânûnu” 759 adı ile yayınlanmış olduğu görülmektedir.
Kanun lâyihasının Sultana arz edildiği Heyet-i Vükelâ (Bakanlar Kurulu) mazbatasında “tasarruf hukukunun sevk ve selameti, Defter-i Hâkanî idarelerince bilcümle emlak ve araziyi havi işlemlerin düzene sokulması ve bu hususta tutulacak
defterlerin gereği gibi oluşturulması ile kadastro muamelatına esas olmak üzere Defter-i Hâkanî Nezâreti’nde oluşturulan komisyon tarafından hazırlanıp, Şûrâ-yı Devlet’te
tetkîk edilen lâyiha, Meclis-i Vükelâ kararı ile Meclis-i
Umûmî’ye gönderilmiştir. Meclis-i Mebusan’da layihanın
bazı değişiklik ve düzenlemelere tabi tutulup heyet-i umumiye gönderildiği, gereken düzenlemeler yapılmasına rağmen meclisin kapalı olmasından dolayı onaylanamadığı” ifade edilerek, “arazi hukukuyla ilgili tasarruf muamelelerinin devam ettirilebilmesi için meclisin açılışında onaylanmak üzere muvakkaten (geçici olarak) yürürlüğe girmek üzere” Heyet-i Vükelâ’daki on iki nazır tarafından imzalanarak Sultana gönderildiği ve Sultan Mehmed Reşad’ın
İrade’si ile yürürlüğe girdiği anlaşılmaktadır. Hazırlandığı
dönemin şartlarında büyük bir ehemmiyete sahip olmakla birlikte henüz Cumhuriyet’in ilk yıllarında bile kadastroculuk açısından yetersiz bulunan bu kanunun Meclis-i
Umûmî tarafından onaylanamadığı ve muvakkat bir kanun olarak kaldığı görülmektedir.760 Bu ilk kadastro kanunu, ilanından sonra, ülke arazilerinin geneline yönelik
olarak değerlendirilemediği gibi, daha evvel sulama alanı olarak belirlenen ve kadastro çalışmaları başlatılmış ve
fakat devam ettirilememiş olan Konya Ovası’nda uygulanmaya çalışılmış, ancak burada da çeşitli sebeplerle tamamlanamamıştır.761
H.11 R.Evvel 1331 (R.5 Şubat 1328 - M.18
Şubat 1913) tarihli “Emvâl-i Gayr-i Menkûle
Tahdid ve Tahrir Kanunu”
759 BOA.İ.MMS. dos.no:158/1331 Ra-32; BOA.DH.İD. dos.no:160.1/28
760 Halid Ziya, a.g.e., s.39
761 Ayrıntılı bilgi için bkz: Türkiye Kadastrosu-Ekler: “Çumra Kadastrosu”, s.235-237
205