cliënten afneemt, de afstand tot burgers toeneemt en de menselijke maat verloren gaat. Dat herkennen we niet alleen bij bedrijven en instellingen, vooral ook bij overheden en politiek. Naarmate zij als verticale ordeningsmechanismen steeds verder af komen te staan van de horizontaliserende samenleving zijn zij in toenemende mate deel van het probleem, niet van de
oplossing.
Veerkrachtige overheid
Kort gezegd zijn onze systemen en organisaties in crisis omdat ze onvoldoende in staat zijn
zichzelf structureel te veranderen, waar de veranderende samenleving dat juist vereist. De toenemende chaos in crisissituaties vormt een extra voedingsbodem voor initiatieven van onderop,
voor horizontale mechanismen die dat juist wel kunnen. In de chaotische fase tussen oude en
nieuwe orde, zijn dat vooral de zogenaamde Complex Adaptieve Systemen (CAS) en hun manier
van ordenen. Zij kenmerken zich door zelforganiserend en -lerend vermogen, emergentie (1), complexiteit, aanpassingsvermogen en evolutionaire verandering.
Het is een mechanisme van horizontale verhoudingen, dat ruimte biedt aan innovatieve ontwikkelingen, maar ook aanleiding kan worden tot strijd en tegenbeweging, waar gevestigde
belangen en posities in het geding komen. Totdat de nieuwe ontwikkelingen de overhand krijgen
en het ontwikkelpad op de transitie-curve zich richting nieuwe orde buigt en zal stabiliseren op
een hoger complexiteitsniveau.
Overheden en politici die beogen structurele veranderingen, systeeminnovaties en transities richting te geven en te versnellen, dienen vooral zichzelf te veranderen. Zij zullen hun verticale sturing
in de vorm van regelen, beheersen en controleren dan los moeten laten en in plaats daarvan institutionele ruimte creëren voor horizontale vernieuwingsnetwerken. Om die te ondersteunen en
172