Als ik de ideale overheid zou kunnen vormgeven dan zou ik haar veerkracht vergroten om meer van
betekenis te kunnen zijn in een structureel veranderende samenleving met fors toenemende
dynamiek, pluriformiteit en complexiteit. Haar verticaal hiërarchische sturingsvorm en top down
benadering is in toenemende mate deel van het probleem, niet van de oplossing. Ik zou haar leren
omgaan met vormen van horizontale netwerksturing en flexibel leren schakelen tussen de verschillende manieren van sturen voor de verschillende en veranderende typen vraagstukken van de 21ste
eeuw.
Structurele veranderingen – horizontale dynamiek
Na de eerste industriële revolutie van de 19de eeuw en de naoorlogse van de 20ste eeuw bevinden
we ons in de beginfase van een derde periode van grote maatschappelijke dynamiek en disruptieve
ontwikkelingen. Een fase waarin meerdere systemen niet langer houdbaar blijken, vastlopen en in
crisis geraken. Niet alleen in de financiële wereld, woningbouw, zorg, onderwijs en veiligheid. Ook
energie, grondstoffen, klimaat, water, voedsel en biodiversiteit zijn daar voorbeelden van.
Tegelijkertijd ontwikkelen koplopers en vernieuwers in niches van de samenleving in hoog tempo
alternatieve opties voor de veranderende vraagstukken en problemen die zich aandienen.
Deze alternatieve opties hebben betrekking op zowel technologische, als organisatorische en institutionele innovaties. Nieuwe technologieën op gebieden als ICT, 3D-printen, hernieuwbare energie,
elektrische zelfsturende voertuigen, nano- en biotechnologie gaan onze productiewijzen en
consumptiepatronen en onze fysieke en maatschappelijke infrastructuur ingrijpend veranderen. De
vraag is niet of en wanneer, maar in welk tempo.
Organisatorisch en institutioneel zijn de veranderingen niet minder groot. Creativiteit en vernieuwing vergen vooral ook sociale innovatie. Nieuwe verbindingen en horizontale verhoudingen
ontwikkelen zich in het internet tijdperk makkelijker en sneller dan ooit. En daarmee de ruimte voor
zelforganiserende samenwerkingsverbanden met een gedeeld toekomstperspectief en met gedeelde probleempercepties, waar de deelnemers graag aan willen werken. Zij functioneren als
170