T u r q e T i s q a r T u l m a r g a l i t e b z e
cnobebs qarTveli muhajirebis, lazebisa da herebis Sesaxeb mxolod istoriuli qronikebis gadafurclisas Tu SevityobiT. sabednierod, istorikosisa da teleJurnalistis giorgi kalandias avtorobiT, istoriuli warsuli firze aRbeWdviT kvlav gacocxlda. misi iniciativiT uprecedento teleeqspediciam didi marSuti ganvlo da uamravi saintereso istoriuli Zegli Tu eTnografiuli Canaxati asaxa. giorgi kalandia iyo pirveli, romelmac dokumenturi filmebis saSualebiT SeZlo, moexdina realizacia im naTeli miTebisa, saukuneTa qartexilebs rom gaefermkTalebinaT da warsulSi daemarxaT. man ucxoeTSi gabneuli mravali qarTuli margaliti aRmoaCina da amiT fasdaudebeli samsaxuri gagviwia. giorgi kalandias pirveli dokumenturi filmi iyo `mzera lazeTidan ~ _ pirveli qarTuli filmi lazebis Sesaxeb. mayurebelma am filmSi ixila cnobili lazuri saepiskoposo kaTedralis _ peroniTis nangrevebi, unikaluri makrialis taZari, sadac saqarTvelos sadedofloebi iwerdnen jvars da sadac, lazebis gadmocemiT, dResac angelozi cxovrobs. gadamRebma jgufma saqarTvelos samefo sagvareulo rezidenciis _ artanujis cixis maxloblad gaiara e. w. `jojoxeTis kanioni ~, gadai-
18
t e l e e q s p e d i c i a g i o r g i k a l a n d i a
T u r q e T i s q a r T u l m a r g a l i t e b z e
Ro saTlelis koSki. filmSi asaxulia trapizonis cixe, romelic Tamar mefis Zlevamosilma armiam dalaSqra. aseve, pirvelad dafiqsirda firze guriis ukanaskneli dedoflis _ sofio gurielis gansasvenebeli platinaSi. filmis mTavari gmiri asi wlis uxucesi qali xavana meleqia. bebia xavana gadamRebi jgufis wevrebTan erTad qarTul enaze saubrobs. dokumentur filmSi mravladaa gamoyenebuli qazim qoiunjus iseTi Zveli simRerebi, rogoricaa: `jilveloi ~, `selimina ~ da sxv.
Semdeg iyo filmi here- Tze da filmi qarTvel muhajirebze saxelwodebiT `gelono ~, romelSic pirvelad ixila qarTvelma mayurebelma sami mniSvnelovani istoriuli adgili _ sumelas monasteri _ lazebis mier kldeSi nakveTi unikaluri samonastro kompleqsi, iediyules cixe, sadac gardaicvala qarTlis mefe simon I da baRdadis oqrosgumbaTiani koSki, romelic didi mouravis pativsacemad aigo. filmis erT-erTi mTavari gmiri TurqeTSi mcxovrebi qarTveli momRerali baiar Sahinia( gundariZe). filmze muSaobisas aisaxa galaTis ubani, sadac arsebobda `burju qarTu ~ anu qarTvelTa kari, agreTve TurqeTis sulTnebis rezidencia da qarTuli kaTolikuri eklesia TurqeTSi. gadaRebulia axmed melaSvilis saflavic, romelmac TurqeTSi mcxovreb qarTvelebs miawoda informacia saqarTveloze. Cawerilia interviu momReral baiar SahinTan. am ukanasknelma TurqeTSi moRvawe ramdenime qarTvelTan erTad daviwyebisgan ixsna qarTuli folkloris unikaluri nimuSebi. mniSvnelovania, rom is dRemde dadis TurqeTis qarTul soflebSi da rudunebiT agrovebs tradiciul simRerebsa da maTgan darCenil fragmentebs. sa- Tando damuSavebis Semdeg, igi moZiebul masalas xalxuri musikiT dainteresebul farTo sazogadoebas awvdis. 2002 wels man musikaluri jgufi `mSvidobis megobrebi ~ daaarsa, romlis xuTi wevri saqarTvelodan, sami ki TurqeTidan aris. mas `TurqeTis qarTuli margalitic ~ ki Searqves.
_ Zalian mniSvnelovania, rom am xalxs SenarCunebuli aqvs tradiciebi, _ aRniSna saubrisas giorgi kalandiam, _ filmze muSaobisas gvainteresebda yvelaferi _ rogor icvamen, rogor sadils amzadeben. aRmoCnda, rom TiTqmis yvelaferSi arsebobs paralelebi: Cven msgavsad icaven glovis wess, qorwinebis wes-Cveulebas, cdiloben, lazi gayves lazs an gurjs( lazebi 8 milionia, gurjebi 5 milioni, magram didi TurqeTisTvis mainc mcirea). am xalxs SemorCenili aqvs qarTuli mentaliteti. maT sjeraT, rom saqarTvelo aris yvelaze lamazi, yvelaze mSvenieri qveyana, SeiZleba banalurad JRerdes, magram aqvT saukeTeso warmodgena samSobloze. fiqroben, rom ramdenic ar unda vuamboT saqarTveloze, aucilebelia, Tavad igrZnon `Tavisi dedamiwa ~ da piradad darwmundnen, rom saqarTvelo marTlac ulamazesi qveyanaa. uxariaT, rom ukve