เยี่ยมยามเมืองจันทบูร เมืองท่าอันมีพลวัตทางประวัติศาสตร์ต่อสยามประเทศ | Page 17

เถิดเจ้าล่ออยู่นอกเมืองสักพักว่า “ให้ทุบหม้อข้าวหม้อแกง เสียให้สิ้น ต้องเข้าตีให้ส�ำเร็จสถานเดียว” เมืองจันทบูรเป็นเมืองมีคูน�้ำคันดิน และอยู่ ใน ชัยภูมิที่ ได้เปรียบบนที่เนินสูงกว่าบริเวณโดยรอบ อยู ริมล�ำน�้ำท่าช้าง อันเป็นสาขาของล�ำน�้ำจันทบูร ปัจจุบัน พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ในบริเวณค่ายตากสิน หน่วยนาวิกโยธิน ของกองทัพเรือและน่าจะมีอาณาบริเวณนอกค่ายทหารมา ทางฝั่งที่เป็นที่ตั้งของอาคารศาลากลางเก่า หน่วยราชการ และสถานศึกษาไปจนจรดแนวที่วัดโบสถ์เมือง พระเจ้าตากสินฯ พร้อมกองก�ำลังพลพรรคทั้ง มวลบุกเข้าโจมตีเมืองจันทบูรจากจุดที เ ่ ป็นวัดแก้วซึ ง ่ อยู ร ่ ม ิ ประตูท่าช้างทางตอนเหนือของเขตแนวคันดินรูปสี่เหลี่ยม ผืนผ้าของจวนเจ้าเมืองจันทบูรไปราว ๓๐๐ เมตรในดึกคืน นั น ้ แล้วยึดเมืองจันทบูรได้ ส่วนพระยาจันทบูรพาลูกเมียหน ลงเรือเลียบชายฝั่งไปยังเมืองพุทไธมาศหรือเมืองฮ่าเตียน ในประเทศเวียดนามปัจจุบัน แล้วจึงไปตีเมืองตราดต่อโดยเอกสารในพระราช พงศาวดาร ฉบับพันทนุมาศ (เจิม) กล่าวไว้อย่างสรุป รวบรัดถึงการน�ำพลไปตีเมืองตราดโดยเดินทางบกจาก เมืองจันทบูรสู่ทุ่งใหญ่ ซึ่งในแผนที่เก่าว่าอยู่บริเวณใกล เขตเมืองขลุง และน่าจะเสด็จโดยทางเรือจากล�ำน� ำ ้ เวฬุแถบ บ้านทุ ง ่ ใหญ่ไปที ท ่ า ่ ตะเภา ซึ ง ่ เป็นจุดจอดเรือส�ำเภาหลบลม โดยมีเส้นทางน� ำ ้ เข้าที แ ่ ถบอ�ำเภอแหลมงอบในปัจจุบ น ั และ คงพบกับจีนเจียมและกองเรือส�ำเภาของนายวานิชทั ง ้ หลาย จากบ้านท่าตะเภาหรือท่าเรือส�ำเภาดังกล่าวมีเส้นทางน�้ำ ภายในเข้าสู่คลองบางพระเมืองตราดอีกที มีต�ำนานเล่าว่า เจ้าตากมาตั้งทัพอยู่ที่วัดโบสถ์หรือวัดโยธานิมิตในปัจจุบัน โดยให้ก�ำลังพลขนมูลดินจนกลายเป็นวัดเกิดขึ้น แต่เมื่อ ดูตามหลักฐานศาสนสถานและศิลปกรรมที่ปรากฏในวัด โยธานิมิตพบว่าน่าจะเป็นสิ่งที่ก่อสร้างช่วงหลังโดยเฉพาะ ในช่วงรัชกาลที่ ๓ ลงมา แล้วจึงมาพักอยู่ที่เมืองจันทบูร อันเป็นช่วงฤดูมรสุมเพื่อต่อเรือไว้ใช้เป็นเรือโดยสารและ เรือรบมุ่งกลับไปกู้กรุงศรีอยุธยา เมื่อถึง “ฤดูลมตะเภาเดือนอ้าย” หรือเดือน ธันวาคม จึงกลับไปกู บ ้ า ้ นกู เ ้ มืองที ก ่ รุงศรีอยุธยาโดยใช้เส้น ทางเดินเรือเลียบชายฝั่งผ่าน สัตหีบ เกาะคราม เกาะสีชัง นาเกลือ บางปลาสร้อย ไปยังปากแม่น�้ำเจ้าพระยา ต่อส จนยึด “เมืองบางกอกหรือธนบุรี” คืนจากนายทองอิน เจ้าเมืองธนบุรี ซึ่งพม่าตั้งไว้ แล้วเดินทางต่อไปตีค่าย โพธิ์สามต้นจาก “นายทองสุก” นายกองมอญที่ทัพหลวง พม่าแต่งตั้งเหลือไว้ให้เฝ้าค่ายโพธิ์สามต้นด้วยกองก�ำลัง ไม่มากนัก พระเจ้าตากสินฯ สามารถกอบกู้กรุงศรีอยุธยา จากการยึดครองได้ส�ำเร็จ ใช้เวลาราว ๗ เดือนนับแต่สิ้น กรุงศรีอยุธยา อนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินฯ ที่วงเวียนใหญ่ กรุงเทพมหานคร มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธ 17