ค�ำน�ำ มนุษย์อยุธยา ประวัติศาสตร์สังคม จากข้าวปลา หยูกยา ต�ำรา Sex
ระหว่างเดินทางไปขุดหายาอายุวัฒนะที่วัดร้างแห่งหนึ่งตามเนื้อความใน นิราศ วัดเจ้าฟ้า เมื่อเรือแล่นผ่านย่านบางขุนพรหม สุนทรภู่ซึ่งเอาชื่อลูกคือ “ หนูพัด ” มาเป็น นามแฝง ก็กล่าวเปรียบว่า พรหมที่มีสี่พักตร์ยังไม่อาจเทียบได้กับ “ มนุษย์อยุธยา ” ซึ่งมี นับพันหน้า
ถึงแม้ว่า “ อยุธยา ” ที่สุนทรภู่กล่าวในที่นี้จะหมายถึงกรุงเทพฯ เพราะช่วงก่อน หน้ารัชกาลที่ ๔ ผู้คนยังนิยมเรียกกรุงเทพฯ ว่า “ อยุธยา ” แต่ก็นั่นแหละ ต่อให้ยุคสมัย จะเปลี่ยนผ่านไปจนเกิดมี “ มนุษย์ธนบุรี ” และ “ มนุษย์รัตนโกสินทร์ ” หรือ “ มนุษย์ กรุงเทพฯ ” ขึ้นมา แต่ “ มนุษย์อยุธยา ” ก็ยังคงเป็นที่พูดถึงหรืออ้างถึงอยู่เสมอ
แต่ทว่า แล้ว “ มนุษย์อยุธยา ” คืออะไร คล้ายกับ “ มนุษย์ปักกิ่ง ” หรือ “ มนุษย์ โครมันยอง ” อะไรท�ำนองนั้นไหม ?
“ มนุษย์อยุธยา ” ที่มีหลายพันหน้านั้นย่อมหมายถึงความหลากหลายทางสังคม วัฒนธรรมอยู่โดยนัย ไม่นับความเจ้าเล่ห์กลิ้งกลอกหลอกลวงอย่างที่สุนทรภู่เก็บมาเล่า ผ่านบทกวีอยู่เสมอ ใบหน้าคือพื้นที่สื่อความหมายอย่างหนึ่ง เรามีค�ำด่าว่า “ ตีสองหน้า ” ที่หมายถึงคนประเภทคบไม่ได้ ต่อหน้าอย่าง ลับหลังเป็นอีกอย่างแล้วแต่สถานการณ์
พอเอาค�ำว่า “ ตีสองหน้า ” มาคิดต่อว่า “ มนุษย์อยุธยา ” ที่มีหลายพันหน้านั้นจะ จัดเป็นคนประเภทไหน ก็ยากจะจินตนาการออก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพิจารณาว่า “ มนุษย์อยุธยา ” ที่ว่านั้นคือบรรพชนของ “ มนุษย์กรุงเทพฯ ” รุ่นแรกเริ่ม
เวลาเราได้ยินคนพูดถึง “ มนุษย์อยุธยา ” หรือ “ คนอยุธยา ” บางทีเราต้องหยุดคิด เพราะค�ำนี้มีความหมายเข้าใจได้หลายทาง โดยอย่างแรก มักจะหมายถึงคนที่มีภูมิล�ำเนา บ้านช่องอยู่ที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยาในปัจจุบัน อย่างที่สอง หมายถึงคนที่เกิดที่ จังหวัดพระนครศรีอยุธยาแล้วไปโตหรือท�ำงานมีบ้านช่องอยู่ที่อื่น
( 6 )