แต่นอกจากอยู่เหย้าเฝ้าเรือนแล้ว ผู้หญิงอยุธยายังมีบทบาทส�ำคัญในทาง เศรษฐกิจสมัยอยุธยา เนื่องจากพวกนางท�ำการค้าได้คล่องแคล่วว่องไวกว่าผู้ชายที่มัก เคอะเขินและวางท่าหยิ่งในยศถาบรรดาศักดิ์ ภาพผู ้หญิงกับลูกที่ปรากฏในจดหมายเหตุลา ลูแบร์ เป็นภาพขณะที่นางกับลูกก�ำลังเดินตลาด ซึ่งจะเห็นได้ว่านางทั้งผมสั้น รูปร่าง ท้วมใหญ่ ขณะที่เด็กไม่สวมเสื้อผ้าแม้แต่กางเกงเพื่อปกปิดอวัยวะเพศ ๓๖ ดูเหมือนว่าใน สมัยอยุธยาการแบ่งแยกช่วงวัยโดยวัดกันที่หน้าอกกับอวัยวะเพศเท่านั้น ซึ่งเป็นสิ่งเด่น ชัดที่ใช้บอกความแตกต่างทางกายระหว่างชาย-หญิงได้ ดังนั้น หน้าอกจึงเป็นบางส่วน ของเรือนร่างที่ได้รับอนุญาตให้เห็นในที่สาธารณะ เพราะผู้หญิงในสมัยอยุธยาส่วนใหญ่ ไว้แต่ผมสั้นและมีร่างกายก�ำย�ำทะมัดทะแมงไม่แพ้ผู้ชาย
เปิดอก เปิดใจ ผู้หญิงชั้นสูงอยุธยา
แม้แต่ภาพของผู้หญิงชั้นสูง อย่างภาพของกรมหลวงโยธาเทพ ซึ่งผู้หญิงชั้นสูง ที่มีอยู่เพียงน้อยนิด และภาพของนางมารี กีมาร์ ภรรยาสุดที่รักของฟอลคอน ก็แสดง ให้เห็นความไม่พยายามปิดบังร่างกายส่วนหน้าอกแต่อย่างใด ถึงเป็นภาพสวมเสื้อผ้า แต่ก็มิได้มีการปกปิดมิดชิด บุคคลทั้งสองต่างมีชื่อเสียงเลื่องลือถึงความงดงามทางเรือน ร่าง เป็นที่ต้องตาต้องใจแก่ผู้พบเห็น กรมหลวงโยธาเทพทรงหมั้นหมายกับเจ้าฟ้าน้อย ( พระเยาวราช ) แต่เมื่อเกิดเรื่องเจ้าฟ้าน้อยเป็นชู้กับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ พระสนมที่เป็น น้องสาวของพระเพทราชา พระนางก็ครองตัวเป็นโสดอยู่จนกระทั่งต้องอภิเษกสมรสเป็น พระมเหสีของสมเด็จพระเพทราชาภายหลังจากที่สมเด็จพระเพทราชาปราบดาภิเษกยึด อ�ำนาจได้ส�ำเร็จเมื่อ ค . ศ . ๑๖๘๘
( ขวา ) หญิงชนชั้นสูง จากจิตรกรรมวัดประดู่ทรงธรรม ภาพนี้จะเห็นความแตกต่างอย่างชัดเจน ระหว่างชนชั้นสูงกับคนสามัญ ทั้งเสื้อผ้านุ่งห่ม เครื่องประดับ ทรงผม ภาพจาก น . ณ ปากน�้ำ , วัดประดู่ทรงธรรม ( กรุงเทพฯ : เมืองโบราณ , ๒๕๒๘ ), น . ๓๖-๓๗ .
60