หนึ่ง แต่ก็ไม่ได้มุ่งน�ำเสนอภาพลักษณ์ “ มนุษย์อยุธยา ” ในฐานะมนุษย์พิเศษแตกต่าง จากที่อื่นทั่วโลก ตรงกันข้าม “ มนุษย์อยุธยา ” ส�ำหรับในที่นี้ก็เป็นเพียงมนุษย์ธรรมดา ที่มีเรื่อง “ กิน ขี้ ปี้ นอน ” เป็นปกติวิสัยของมนุษย์ทั่วไป “ มนุษย์อยุธยา ” ในที่นี้นับรวม ตั้งแต่ไพร่ ทาส ขุนนาง ชาวต่างชาติ ชนชั้นสูง ผู้หญิง พ่อค้าแม่ขาย ช่างฝีมือ ยาจก วณิพก และพระภิกษุสงฆ์ นี่ไม่ใช่งานประวัติศาสตร์ท้องถิ่น เพราะมองอยุธยาในบริบท ที่เชื่อมโยงแนบแน่นกับสังคมภายนอกทั้งในอุษาคเนย์และโลกสากล อีกทั้งยังท�ำให้ ประวัติศาสตร์อยุธยาเป็นประวัติศาสตร์ของมนุษย์ธรรมดาสามัญชนไม่ใช่เรื่องของ เทพยดาอวตารจุติลงมาแต่อย่างใด
หัวข้อค�ำถามประเภทคนสมัยอยุธยาเขากินอยู่หลับนอนกันอย่างไร เจ็บไข้ได้ ป่วยดูแลรักษากันอย่างไร ผู้คนหน้าตาเป็นอย่างไร สุขภาพร่างกายเป็นอย่างไร ลักษณะ การครองเรือน การใช้ชีวิตคู่หรือความสัมพันธ์ระหว่างเพศเป็นอย่างไร ส�ำหรับการศึกษา ในที่อื่นๆ อาจเป็นเรื่องธรรมดา ไม่ได้ซับซ้อนอะไร ด้วยมีผู้ศึกษากันมามากแล้ว แต่ ส�ำหรับในประวัติศาสตร์อยุธยากล่าวได้ว่าเรื่องนี้ส�ำคัญมาก เพราะที่ผ่านมา การศึกษา ประวัติศาสตร์อยุธยาจะมุ่งเน้นหัวข้ออยู่ไม่กี่เรื่องและโดยมากก็เป็นเรื่องเกี่ยวกับชนชั้น สูง ที่เหลือนอกนั้นก็เป็นเรื่องอิฐปูน วัดวาอาราม โบสถ์วิหาร พระพุทธรูป ปราสาท ราชวัง ฯลฯ แน่นอนไม่ได้ปฏิเสธประเด็นความส�ำคัญของศิลปกรรมโบราณแต่อย่างใด หากแต่การศึกษาในมิติอื่นๆ อาจช่วยขยายพื้นที่การรับรู้และความเข้าใจให้กว้างออกไป ได้ดียิ่งขึ้น การอธิบายประวัติศาสตร์ผ่านเรื่องพื้นฐานในชีวิตประจ�ำวัน ถือเป็นวิธีปกติใน การเขยิบประวัติศาสตร์ของทุกที่ให้ไปสู่มิติทางสังคมวัฒนธรรม
อย่างไรก็ตาม ในท้ายสุดแล้วงานศึกษาชิ้นนี้ส�ำหรับผู้เขียนก็เปรียบเหมือนการ ออกเดินทางย้อนกลับไปยังโลกที่คุ้นเคย แต่กลับพบว่าตัวเองแทบไม่รู้เรื่อง ความสามารถ ในการจดจ�ำสถานที่และสิ่งต่างๆ ได้หล่นหายไปตามกาลเวลา ไม่ต่างจากคนที่ห่างบ้าน ไกลถิ่นฐานของตนไปนาน เมื่อกลับบ้านก็แทบจ�ำถนนหนทางตึกรามเคหสถานต่างๆ ไม่ได้ เพราะทุกอย่างแปรเปลี่ยนไปจากเดิมอย่างไม่อาจย้อนคืนกลับมาได้อีก จึงเหลือ เพียงความทรงจ�ำที่เก็บง�ำมาถ่ายทอดต่อไป ทั้งนี้เป็นการเดินทางโดยมีเครื่องมือน�ำทาง ตลอดจนเพื่อนร่วมทางที่ล้วนแต่ซับซ้อนเข้าใจยากยิ่ง ท้ายสุดการเดินทางครั้งนี้จะบรรลุ ถึงเป้าหมายหรือไม่ อยู ่ที่ท่านผู ้อ่านเป็นผู ้ตัดสิน หากท่านปรารถนาจะได้อ่านเรื่องแปลกๆ ภายใต้หัวเรื่องที่ท่านรู้จัก หรือหวังจะเห็นแง่มุมที่ไม่ค่อยพบที่ใดมาก่อน ก็ขอให้ท่านสนุก
( 9 )