ต�ำแหน่งที่ประดับประตู อยู่ในรูปของทวารบาลที่อยู่ด้านบนหรือด้านล่างของประตู
I เทพีแห่งแม่น�้ำ ( รูปที่ ๑ . ๑๗ ) ค�ำอธิบาย แม่น�้ำคงคา-ยมุนา นอกจาก จะเกี่ยวข้องกับความอุดม สมบูรณ์แล้ว ยังสัมพันธ์กับ การช�ำระล้างบาป การเดิน ผ่านประตูที่มีพระนางคงคา และยมุนาย่อมท�ำให้บาปทั้ง มวลได้รับการช�ำระ
ส่วนยักษิณีถือเป็นเทพีประจ�ำ ต้นไม้ที่สัมพันธ์กับการออก ผล การมีลูก นางยักษิณีมัก อยู่ในท่าเหนี่ยวกิ่งไม้
( ขวา ) รูปที่ ๑ . ๑๘ ประตูของเทวาลัยในศิลปะคุปตะ มีการประดับคนแคระ ยักษิณี และเทพี ประจ�ำแม่น�้ำซึ่งเป็นสัญลักษณ์มงคล ตัวอย่างจากเทวาลัยนาชนากุฐาระ ๗