§² ñó ³ ËÛ ³ Ý å ³ ï » ñ ³ ½ÙÝ áõ Ù » ñ Ñ » ñáë ½ÇÝíáñÝ » ñÁ ¦ óáõó ³ Ñ ³ Ý ¹» ëÁ ª Ü ³ ñ » Ï ³ óÇ ² ñí » ëïÇ ØÇáõÃÛáõÝáõÙ

§¶ ÇÅÁ ¦

Ø º ð î º ê ² Ì ä ² î º ð ² ¼ØÀ

§ Ü ³ ñ » Ï ³ óÇ ¦ ³ ñí » ëïÇ ÙÇáõÃÛáõ- ÝáõÙ ÑáõÝÇëÇ 13-ÇÝ μ ³ óí » ó ×³ Ý ³ ã- í ³ Í ûå » ñ ³ ïáñ-Éáõë ³ ÝÏ ³ ñÇãÝ » ñ « ² ñ- ó ³ ËÛ ³ Ý å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ í ³ í » ñ ³· ñáÕ- Ý » ñ È¨áÝ ² ÃáÛ ³ ÝóÇ ¨ Ð ³ Ïáμ äáÕáë-

Û ³ ÝÇ Éáõë ³ ÝÏ ³ ñÝ » ñÇ óáõó ³ Ñ ³ Ý ¹» ëÁ:

Ü » ñÏ ³ Û ³ óí » ó È¨áÝ ² ÃáÛ ³ ÝóÇ ³ Ýó ³ Í áõÕÇÝ « óáõó ³¹ ñí » ó Ýñ ³ ÝÏ ³- ñ ³ Ñ ³ Ý ³ Í § àñï »± Õ ¿ Çñ « Ù ³ ñ ¹ ² ëïÍá ¦ ýÇÉÙÇó ÙÇ Ñ ³ ïí ³ Í: È¨áÝ ² ÃáÛ ³ ÝóÇ Ï » Ýë ³· ñáõÃÛáõÝÁ ë » ñïáñ » Ý ³ éÝãíáõÙ ¿ Ñ ³ Û ÏÇÝáÛÇ å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý Ñ » ï: ÌÝí » É ¿ 1930 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ ÂÇýÉÇëáõÙ £ 1951- 1954 ÃÃ © ëáíáñ » É ¿ È » ÝÇÝ · ñ ³¹ Ç ÏÇÝá- ×³ ñï ³ ñ ³·» ïÝ » ñÇ ÇÝëïÇïáõïáõÙ « 1955 Ãí ³ Ï ³ ÝÇó ³ ßË ³ ï » É ¿ Ð ³ ÛýÇÉÙáõÙ « Ñ ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý Ñ » éáõëï ³ ÁÝÏ » ñáõÃÛáõÝÝ »- ñáõÙ £ ÜÏ ³ ñ ³ Ñ ³ Ý » É ¿ § Øáñ ·³ ÝÇ ËÝ ³ ÙÇÝ ¦« § Ð » ÕÝ ³ ñ ³ ÕμÛáõñ ¦« § ø ³- áë ¦« § 011 ³ ùëáñ ³ Ï ³ ÝÁ ¦« § Êáßáñ ß ³- ÑáõÙ ¦« § ì ³ éí ³ Í É ³ åï » ñ ¦« § àñï »± Õ

¿ Çñ « Ù ³ ñ ¹ ² ëïÍá ¦« §² Õ » ï ¦« § îËáõñ ÷ áÕáóÇ Éáõë ³ μ ³ óÁ ¦ ¨ ³ ÛÉ ýÇÉÙ » ñ £ 1994 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ Ù » ÏÝ » Éáí ×³ Ï ³ ï ª ³ ñí » ëï ³·» ïÇ ×³ ß ³ Ï ³ íáñ ³ ãùÁ ýáïáËóÇÏÇ ÙÇçáóáí ëï » ÕÍ » É ¿ ² ñó ³ Ë- Û ³ Ý å ³ ï » ñ ³ ½ÙÇ ³ ñÅ »- ù ³ íáñ « í ³ í » ñ ³ Ï ³ Ý å ³ ïÙáõÃÛáõÝÁ:

² Ûë óáõó ³ Ñ ³ Ý ¹» ëÇ Çñ ³ ßË ³ ï ³ ÝùÝ » ñÇ Ñ ³- Ù ³ ñ ³ ñí » ëï ³·» ïÝ ÁÝïñ » É ¿ ñ §² ñó ³ ËÛ ³ Ý å ³- ï » ñ ³ ½ÙÝ áõ Ù » ñ Ñ » ñáë ½ÇÝíáñÝ » ñÁ ¦ Ëáñ ³· Ç- ñÁ £

Èáõë ³ ÝÏ ³ ñÇã- ³ ½ ³- ï ³ Ù ³ ñïÇÏ Ð ³ Ïáμ äá- ÕáëÛ ³ ÝÁ ÍÝí » É ¿ 1967 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ º ñ¨ ³ ÝáõÙ « ³ í ³ ñï » É ¿ Ñ » éáõëï ³ ï »- ëáõÃÛ ³ Ý ÏÇó ¹ åñáóÁ £ 1981 Ãí ³ Ï ³ ÝÇó ëÏë » É ¿ ëï » ÕÍ ³· áñÍ » É ï ³ ñμ » ñ Ã » Ù ³ Ý » ñáí £ 1991 Ãí ³- Ï ³ ÝÇÝ Ù ³ ëÝ ³ Ïó » É ¿ ë ³ ÑÙ ³ Ý ³ ÛÇÝ ÏéÇíÝ »- ñÇÝ £ Üñ ³ Éáõë ³ ÝÏ ³ ñ ³- ÛÇÝ ³ ßË ³ ï ³ ÝùÝ » ñÁ Ý » ñÏ ³ Û ³ óí » É ¿ ÇÝ §² åñÇÉÛ ³ Ý å ³ ï » ñ ³ ½ÙÝ áõ Ù » ñ ½ÇÝíáñÝ » ñÁ ¦ Ëáñ ³· ñáí « áñáÝù å ³ ïÙáõÙ ¿ ÇÝ ³ ÙÇëÝ » ñ ³ é ³ ç ÃßÝ ³ ÙáõÝ Ñ ³ Õ- Ã ³ Í Ù » ñ ù ³ ç áõ ËÇ½ ³ Ë ½ÇÝíáñÝ » ñÇ Ù ³ ëÇÝ £

² ñí » ï ³·» ïÝ » ñ È¨áÝ ² ÃáÛ ³ ÝóÇ áõ Ð ³ Ïáμ äáÕáëÛ ³ ÝÇ Éáõë ³ ÝÏ ³ ñÝ » ñÁ Ëáñ ïå ³ íáñáõÃÛáõÝ » Ý ÃáÕÝáõÙ Ñ ³ ï- Ï ³ å » ë » ñÇï ³ ë ³ ñ ¹ ë » ñÝ ¹ Ç Ý » ñÏ ³ óáõóÇãÝ » ñÇ íñ ³ª ÝáñáíÇ ëÇñ » É ï ³ Éáí Ñ ³ Û- ñ » ÝÇùÁ « Ñ ³ Ûñ » ÝÇ ÑáÕÁ » õ ïá · áñ » Éáí Ñ ³ Ûñ » Ý ³ ëÇñ ³ Ï ³ Ý ç » ñÙ ½ ·³ óÙáõÝù- Ý » ñáí:

¶³ ñÇÏ ² í » ïÇëÛ ³ Ý Èáõë.ª êÇñ ³ ñ ÷ Ç Î ³ ñ ³ å » ïÛ ³ ÝÇ

èà ´º ðî Øàôð ² ¸Ú ² Ü ² ½ ³ ï ³ Ù ³ ñïÇÏ

ØÃÝáõÙ ¿:

ÎéÇíÁ Ýáñ ¿ ñ ¹³¹³ ñ » É: æáÏ ³ ïÁ Ñ ³ Ý · ëï ³ ÝáõÙ ¿ ñ: îÕ » ñùáí Ñ ³ í ³ ùí » É ¨ ³ Ù » Ý Ù » Ïë Çñ · ÉËáí ³ Ýó ³ ÍÝ ¿ ñ å ³ ï- ÙáõÙ « ÝáõÛÝÇëÏ Ï ³ ï ³ ÏáõÙ ¿ ÇÝù ª ãÙï ³ Í »- Éáí « áñ Ï ³ ñáÕ ¿ í » ñçÇÝ ³ Ý ·³ Ù » Ýù ÍÇÍ ³- ÕáõÙ: â ¿ ÇÝù Ý » Õ ³ ÝáõÙ á ° ã ÑáõÙáñÇó « á ° ã ¹³- Å ³ Ý Ï ³ ï ³ ÏÝ » ñÇó ¨ áã ¿ É ³ Ý ·³ Ù Í ³ ÕñáÕ ùÝÝ ³¹³ ïáõÃÛáõÝÇó: ¸ » é ³ í » ÉÇÝ` ÉÇ ³ Ãáù ¿ ÇÝù ÍÇÍ ³ ÕáõÙ: â · Ç » Ù ª ÇÝãÇó ¿ ñ ® ¶ áõó » Ýñ ³ ÝÇó « áñ ³ ½ ³ ïí » É ¿ ÇÝù Ñ » ñÃ ³ Ï ³ Ý í »- ñ ³ Ñ ³ ë ÷ áñÓáõÃÛáõÝÇó « Ï ³ Ù áñ` å ³ ñ½ ³- å » ë ÁÝï » É ³ ó » É ¿ ÇÝù Ù ³ ÑÇÝ:

Ð ³ ÝÏ ³ ñÍ μáÉáñë ÝÏ ³ ï » óÇÝù « áñ ïÕ » ñ- ùÇó Ù » ÏÁ ª ÃÇÏÝ » Õ « áõÅ » Õ « Ñ ³ Ù ³ ñÓ ³ Ï Ù » ñ ² Ý ¹ ñ ³ ÝÇÏÁ ãÏ ³, ãÇ » ñ¨áõÙ ® êÏë » óÇÝù ³ ÝÑ ³ Ý · ëï ³ Ý ³ É: Ü ³ çáÏ ³ ïÇ Ñ » ï í » ñ ³- ¹³ ñÓ » É ¿ ñ: ´ áÉáñë Ýñ ³ Ý ï » ë » É ¿ ÇÝù « ÑÇß »- óÇÝù ÍÇÍ ³ ÕÁ « Ë » É ³ é Ï ³ ï ³ ÏÝ » ñÁ ® ÐÇÙ ³ ß ³ ï áõß Å ³ Ù ¿ ñ « å ³ ïñ ³ ëïíáõÙ ¿ ÇÝù ùÝ »- Éáõ « μ ³ Ûó Ýñ ³ Ó ³ ÛÝÁ ã ¿ ñ ÉëíáõÙ: ¸áõñë » É ³ Ýù μ ³ Ï: ØÃáõÃÛ ³ Ý Ù » ç Ñ ³ ÝÏ ³ ñÍ ÝÏ ³ ï » óÇÝù áõ ÇëÏáõÛÝ ¿ É ×³ Ý ³ ã » óÇÝù ¹» åÇ Ù » ½ » ÏáÕ ² Ý ¹ ñ ³ ÝÇÏÇ ùÇã ï ³ ñûñÇÝ ³ Ï ù ³ ÛÉí ³ ÍùÁ ® Î ³ ñÍ » ë ÇÝã-áñ μ ³ Ý ¿ ñ ù ³ ñß ï ³ ÉÇë:

Ð ³ ÝÏ ³ ñÍ ÑÇß » óÇ « áñ ² Ý ¹ ñ ³ ÝÇÏÁ Ù ³ ñ- ïÇ ¹³ ßïÇó í » ñ ³¹³ éÝ ³ ÉÇë áÝó ¿ ñ Ï ³ ï ³-

Õ ³ Í ÇÝùÝ Çñ » Ý ËáëáõÙ ©- ´» ñ » Éáõ » Ù: ¸ñ ³ Ýó ãÇ ÙÝ ³ Éáõ ® ÆÝã ¿ É

ÉÇÝÇ ª μ » ñ » Éáõ » Ù ® º ë ¹ ñ ³ Ýó ® øÇã Ñ » ïá Ý ³ áõñ ³ Ë-áõñ ³ Ë Ùï ³ í μ ³ Ï ª

¹» é Ñ » éíÇó · áé ³ Éáí ©

- ´» ñ » óÇ « ïÕ »~ ñù ® ¾ ¹ ß ³ Ý áñ ¹ ÇÝ » ñÇó É ³ í åñÍ ³® º ë ¹ ñ ³ Ýó ®«- áõ Çñ Ñ » ñÃ ³ Ï ³ Ý § ûñÑÝáõÃÛáõÝÁ ¦ Ã ³÷» ó ³ ½ » ñÇÝ » ñÇ · É- ËÇÝ:

´ áÉáñë ½ ³ ñÙ ³ ó ³ Í Ýñ ³ Ý ¿ ÇÝù Ý ³ ÛáõÙ © ÇÝãå »± ë ¿ ñ Ï ³ ñáÕ ³ ó » É ³ ½ » ñÇÝ » ñÇ Ë ÷- í ³ Í ½ñ ³ Ñ ³ ï » ËÝÇÏ ³ ÛÇ íñ ³ ÛÇó ù ³ Ý ¹» É- Ñ ³ Ý » É ÑëÏ ³ · Ý ¹³ óÇñÁ ¥ ÊÏÂÒ)« » ñμ Ãß- Ý ³ ÙÇÝ ¹» é ã ¿ ñ Ñ ³ ëóñ » É ³ Ý ·³ Ù Çñ ¹ Ç ³ Ï- Ý » ñÁ Ñ ³ Ý » É Ù ³ ñï ³¹³ ßïÇó:

- ²° Û ³ Ëå » ñÝ » ñ « ÇÝã » ù Ý ³ ÛáõÙ ½ ³ ñÙ ³- ó ³ Í « ËáÙ · ÅÇ ï » Õ ã »± ù ¹ ñ » É ® ² ßË ³ ïáÕ ½ » Ýù ³: ¸ñ ³ Ýó Ñ » ñÁ Çñ ³ Ýó ½ » Ýùáí » Ýù ³ ÝÇÍ » Éáõ` Ñ » Ýó Áë » Ýó « ïÕ » ù ç ³ Ý « Çñ ³ Ý- óÇó åïÇ ËÉ » Ýù « Çñ ³ Ýó ù ³ Ù ³ ÏÇÝ û · ï ³- · áñÍ » Ýù ® ² ë » Éáõ ³ ÛÉ¨ë áãÇÝã ã ¿ ñ ÙÝáõÙ ® ´ áÉáñë Ñ » ñÃáí · ñÏ » óÇÝù Ýñ ³ Ý: ´ áÉáñë

Ñ ³ Ù ³ ñÛ ³ ÝáõÛÝ μ ³ ÝÝ ¿ ÇÝù ³ ëáõÙ ©- ² Û ù » ½ · Ç ~ Å ®-¸áõ ËáÙ ã » ë · Åí » É « ³° Û ïÕ ³ ®- ² Ëñ « ² Ý ¹ á ç ³ Ý « · Å » ñÇ · ÇÅÝ » ë « ¿~® º í Ùáé ³ ó ³ Ýù ûñí ³ ÏéÇíÝ ¿ É « Ñá · Ý ³-

ÍáõÃÛáõÝÝ ¿ É: § Ø » Í Øáõñ ³¹¦ Ù » ñ çáÏ ³ ïÝ ³ Û ¹ ûñÁ

Ñ ³ Ý · Çëï ùÝ » ó: ì ³ Õáõó ¿¹ å » ë Ë ³ Õ ³ Õ áõ ËáñÁ ã ¿ ÇÝù ùÝ » É...

Üáñ ùÇÙÇ ³ Ï ³ Ý ï ³ ññÝ ³ Ýí ³ Ý » É » Ý Ñ ³ Û · ÇïÝ ³ Ï ³ ÝÇ ³ ÝáõÝáí

î » ë ³ Ï ³ Ý ¨ ÏÇñ ³ é ³ Ï ³ Ý ùÇÙÇ ³ ÛÇ ÙÇç ³ ½ ·³ ÛÇÝ ÙÇáõÃÛáõÝÝ ³ Ýí ³ Ý ³ Ïáã » É ¿ 4 Ýáñ ùÇÙÇ ³ Ï ³ Ý ï ³ ññ » ñ:

Ø » Ý ¹» É » ¨Ç å ³ ñμ » ñ ³ Ï ³ Ý ³ ÕÛáõë ³ ÏÁ Ñ ³ Ù ³ ÉñáÕ Ýáñ 118-ñ ¹ ï ³ ññÝ ³ Ýí ³ Ýí » É ¿ oganesson( og) ` Ñ ³ Û Ù » Í · ÇïÝ ³ Ï ³ Ý ÚáõñÇ òáÉ ³ ÏÇ ú ·³ Ý » ëÛ ³ ÝÇ ¥ ÚáõñÇ Ðáí- Ñ ³ ÝÝÇëÛ ³ Ý) å ³ ïíÇÝ: î ³ ññÝ ³ Û ¹ å » ë ³ Ýí ³ Ý ³ Ïáã » Éáõ ³ é ³ ç ³ ñÏÝ ³ ñ » É » Ý ¸áõμÝ ³ ÛÇ ¥ è¸) ØÇçáõÏ ³ ÛÇÝ Ñ » ï ³ ½áïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ÙÇ ³ óÛ ³ É ÇÝëïÇïáõïÇ ¨ ÈÇí » ñÙáμÇ ¥² ØÜ) ³ ½ ·³- ÛÇÝ É ³ μáñ ³ ïáñÇ ³ ÛÇ · ÇïÝ ³ Ï ³ ÝÝ » ñÁ`

10

Ñ ³ ßíÇ ³ éÝ » Éáí ÚáõñÇ ÐáíÑ ³ ÝÝÇëÛ ³ ÝÇ Ýáñ ³ ñ ³ Ï ³ Ý Ùáï » óáõÙÝ » ñÁ Ñ » ï ³ ½áïáõ- ÃÛáõÝÝ » ñÇ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï: § Üñ ³ μ ³ ½Ù ³ ÃÇí Ó » éùμ » ñáõÙÝ » ñÇó » Ý ·» ñÍ ³ Ýñ ï ³ ññ » ñÇ Ñ ³ ÛïÝ ³ μ » ñáõÙÁ, ÙÇçáõÏ ³ ÛÇÝ ýÇ½ÇÏ ³ ÛÇ μÝ ³·³ í ³ éáõÙ Ýß ³ Ý ³ Ï ³ ÉÇ Ó » éùμ » ñáõÙ- Ý » ñÁ ¦,- ³ ëíáõÙ ¿ IUPAC-Ç Ï ³ ÛùáõÙ:

ÚáõñÇ ÐáíÑ ³ ÝÝÇëÛ ³ ÝÁ ÍÝí » É ¿ 1933Ã. ³ åñÇÉÇ 14-ÇÝ è¸ ¸áÝÇ èáëïáí ù ³ Õ ³- ùáõÙ: üÇ½ÇÏ ³ Ù ³ Ã » Ù ³ ïÇÏ ³ Ï ³ Ý · Çïáõ- ÃÛáõÝÝ » ñÇ ¹ áÏïáñ, åñáý » ëáñ ÚáõñÇ Ðáí- Ñ ³ ÝÝÇëÛ ³ ÝÁ ÷ áñÓ ³ ñ ³ ñ ³ Ï ³ Ý ÙÇçáõÏ ³- ÛÇÝ ýÇ½ÇÏ ³ ÛÇ μÝ ³·³ í ³ éÇ Ù » Í ³· áõÛÝ

· ÇïÝ ³ Ï ³ ÝÝ » ñÇó ¿, 2003Ã. èáõë ³ ëï ³ ÝÇ · ÇïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ³ Ï ³¹» ÙÇ ³ ÛÇ ³ Ï ³¹» ÙÇ- Ïáë, ØÇçáõÏ ³ ÛÇÝ Ñ » ï ³ ½áïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ÙÇ ³ óÛ ³ É ÇÝëïÇïáõïÇ ¶. üÉÛáõñáíÇ ³ Ý- í ³ Ý ÙÇçáõÏ ³ ÛÇÝ é »³ ÏóÇ ³ Ý » ñÇ É ³ μáñ ³- ïáñÇ ³ ÛÇ · Çï ³ Ï ³ Ý Õ » Ï ³ í ³ ñÁ:

Ú. ÐáíÑ ³ ÝÝÇëÛ ³ ÝÁ Ý ³ ¨ ÐÐ · Çïáõ- ÃÛáõÝÝ » ñÇ ³ Ï ³¹» ÙÇ ³ ÛÇ ³ ñï ³ ë ³ ÑÙ ³ Ý- Û ³ Ý ³ Ý ¹³ Ù ¿, º äÐ å ³ ïí ³ íáñ ¹ áÏïáñ: Ü ³ Ù » Í ³ í ³ Ý ¹ áõÝÇ ÐÐ · Çï ³ Ï ³ Ý Ï ³ ½- Ù ³ Ï » ñåáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ¨ ØÇçáõÏ ³ ÛÇÝ Ñ »- ï ³ ½áïáõÃÛáõÝÝ » ñÇ ÙÇ ³ óÛ ³ É ÇÝëïÇïáõïÇ ÙÇç¨ Ñ ³ Ù ³· áñÍ ³ ÏóáõÃÛ ³ Ý ½ ³ ñ ·³ óÙ ³ Ý

ÐÐ ä ² Þîä ² ÜàôÂÚ ² Ü Ü ² Ê ² ð ² ðàôÂÚ ² Ü ä ² ÞîàÜ ² Â º ðÂ

· áñÍáõÙ, ÇÝãÇ Ñ ³ Ù ³ ñ ¿ É 2010Ã. å ³ ñ · ¨ ³ ïñí » É ¿ ÐÐ ÏñÃáõÃÛ ³ Ý ¨ · Çïáõ- ÃÛ ³ Ý Ý ³ Ë ³ ñ ³ ñáõÃÛ ³ Ý · ÇïáõÃÛ ³ Ý å »- ï ³ Ï ³ Ý ÏáÙÇï » Ç § àëÏ » Ù »¹³ Éáí ¦:

Ø » Ý ¹» É » ¨Ç ³ ÕÛáõë ³ ÏáõÙ Ñ ³ ÛïÝí » É » Ý Ý ³ ¨ nihonium( NH), moscovium( Mc) Ýáñ ï ³ ññ » ñÁ, áñáÝù ³ Ýí ³ Ý ³ Ïã » ÉÇë Ñ ³ ß- íÇ » Ý ³ é » É ¹ ñ ³ Ýó Ñ ³ ÛïÝ ³ μ » ñÙ ³ Ý í ³ Û- ñ » ñÁ: ä ³ ïñ ³ ëï » ó Ð. Ø ² ¸àÚ ² ÜÀ

Հայ Զինվոր | Page 10

10

§² ñó ³ ËÛ ³ Ý å ³ ï » ñ ³ ½ÙÝ áõ Ù » ñ Ñ » ñáë ½ÇÝíáñÝ » ñÁ ¦ óáõó ³ Ñ ³ Ý ¹» ëÁ ª Ü ³ ñ » Ï ³ óÇ ² ñí » ëïÇ ØÇáõÃÛáõÝáõÙ

§¶ ÇÅÁ ¦

Üáñ ùÇÙÇ ³ Ï ³ Ý ï ³ ññÝ ³ Ýí ³ Ý » É » Ý Ñ ³ Û · ÇïÝ ³ Ï ³ ÝÇ ³ ÝáõÝáí

10