Հայ Զինվոր Zin 19-Standart | Page 29

ÂÆì 19 (1339) 13 - 19 زÚÆêÆ 2020
áÕ
ó ¨ Ñ Ùáõï ù »ñÃ
³
·
½
ñ³
á
Ë
¨
ÛÉ
³½·³ó« ³
Ç ¿ á ã Ù Ç³Û Ýñμ
õÑ
á
Í
Õ
ï»
ë
³
Ý
Ý
§²Õ³Ýáõñ μ³
Ô»õáݹ ²ÉÇß³
õÃ۳ݦ :
á
÷
ã³
³
Õ
³
ï
Ç
í
Çï³É³Ï³Ý É »½
Ñ ñ³-
Ý μáÉáñ ë ï³óÇÏ
Û³
õÃ
ïá
Ç
·
³
Ï
ó
áÕáõÑ-
Ï³Ý · »Õ»
á ñ Ï Ù³ïÝ¿ ù»ñÃ
Á Ë áñÁ » íñáå³
Á«
õÝ
Ù
Ûá
õÝ
õÃ
á
Ûá
Í
Õ
õÃ
á
ï»
Õ
ë
á
õË ½·³ó
§Æñ μ³Ý³
» å³ñ ½« ë ñï³ μá
÷
á
ïñ
Ï
¨
ñù
»
Ý
Ý Ñ »ï¦:
Û³Ý
åáõÛñÝ»ñáõÝ
Ý á õ ² μáíÛ³ÝÇ
Ç
Ï
³
²ñß³Ï âáå³Ý
õã
á
ø
Á
õÝ
Ûá
õÃ
á
ó
Ï
³
íáõÛÝ ³ ñ»Ý
Ð
³Û Ùß³ÏáõÛÃÇ å³ïÙáõÃÛ³Ý Ù»ç Ù»Í Ý»ñ¹-
ñáõÙ áõÝ»Ý ²Õ³ÝáõñÛ³Ý Ù»Í³ñ»ÉÇ ³½·³-
ïáÑÙÇ »ñ¨»ÉÇ ¹»Ùù»ñÁ: Üñ³Ýù ë»ñáõÙ »Ý
æáõÕ³ÛÇó« áñï»Õ ³åñ»É »Ý ÙÇÝã¨ Þ³Ñ ²μ³ëÇ ³ñß³-
í³ÝùÝ»ñÁ« áñÇó Ñ»ïá Ñ³Û ß³ï μ³Ëï³ÏÇóÝ»ñÇ Ñ»ï ·³Õ-
Ã»É »Ý ä³ñëϳëï³Ý ¨ ÙÇÝ㨠1770-³Ï³Ý Ãí³Ï³ÝÝ»ñÝ
³åñ»É Üáñ æáõÕ³ÛáõÙ« ÇëÏ XVIII ¹³ñÇ í»ñç»ñÇÝ ï»Õ³-
÷áËí»É »Ý Ðݹϳëï³Ý:
î³ñμ»ñ í³í»ñ³·ñ»ñáõÙ å³Ñå³Ýí³Í ï»Õ»ÏáõÃÛáõÝ-
Ý»ñÁ íϳÛáõÙ »Ý« áñ ²Õ³ÝáõñÛ³Ý ·»ñ¹³ëï³ÝÇ ·áñÍÇã-
Ý»ñÝ ½μ³Õí»É »Ý μ³ñ»·áñÍáõÃÛ³Ùμ« Ï³½Ù³Ï»ñå»É ѳÝ-
·³Ý³ÏáõÃÛáõÝÝ»ñ« ÙÇçáóÝ»ñ Ý»ñ¹ñ»É ³½·³ÛÇÝ ËݹÇñÝ»ñ
ÉáõÍ»Éáõ ѳٳñ« ϳéáõó»É »Ï»Õ»óÇÝ»ñ« μ³ó»É ÏñóϳÝ
ѳëï³ïáõÃÛáõÝÝ»ñ: ²Ûë ³½·³ïáÑÙÇ Ñ³ñáõëï Ï»Ýë³·ñáõ-
ÃÛáõÝÝ Çñ»Ýó ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ùμ Éñ³óÝáõÙ »Ý Ñá·¨áñ ·áñ-
ÍÇãÝ»ñ гñáõÃÛáõÝ ¨ ä»ïñáë ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÝ»ñÁ« å³ïÙ³-
μ³Ý« ³ëïí³Í³μ³Ý ¨ óñ·Ù³ÝÇã ØÏñïÇã ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÁ«
áñ γÉϳóÛáõÙ 1820é §ÆÙ³ëï³Ëݹñ»³Ý Ùdzμ³Ýáõ-
ÃÛáõݦ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý ³Ãáé³Ï³ÉÝ ¿ »Õ»É: ²Õ³Ýáõñ-
Û³Ý ïáÑÙÇ ÙÇ ß³é³íÇÕÁª ²μñ³Ñ³ÙÁ ¨ Çñ áñ¹ÇÝ»ñÁ ÍÝí»É
»Ý س¹ñ³ëáõÙ: ²μñ³Ñ³ÙÇ ÏÇÝÁª سñdzÙ-»ñ»½³Ý«
Øáõñ³ïÛ³Ý í³ñųñ³ÝÇ μ³ñ»ñ³ñ ê³Ùáõ»É-Øáõñ³ïÇ
¹áõëïñÝ ¿ñ: 1840 Ãí³Ï³ÝÇÝ ÁÝï³ÝÇùÁ ï»Õ³÷áËíáõÙ ¿
ºíñá峪 ѳëï³ïí»Éáí Ý³Ë ö³ñǽáõÙ« Ñ»ï᪠ì»Ý»ïÇ-
ÏáõÙ: Ô¨áݹ ²ÉÇß³ÝÁ Çñ §Ð³Û-ì»Ý»ï¦« §Ø³ÝÏáõÝǦ ¨
§Üáõ³·ù¦ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ μ³í³Ï³ÝÇÝ Ñ³Ù³Ï-
ñ³Ýùáí ¿ ËáëáõÙ ²μñ³Ñ³Ù ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÇ ³½·³Ýå³ëï
·áñÍ»ñÇ Ù³ëÇÝ: ´³Ûó ²Õ³ÝáõñÛ³Ý ïáÑÙÇ ³Ù»Ý³Ñ³Ûï-
ÝÇ ³ÝáõÝÁ ûñ¨ë ²μñ³Ñ³Ù ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÇ ÃáéÝáõÑÇݪ
μ³Ý³ëï»ÕÍáõÑÇ ìÇÏïáñÛ³ ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÝ ¿:
ìÇÏïáñÛ³ ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÁ ÍÝí»É ¿ 1855 é Ù³ÛÇëÇ 26-
ÇÝ Æï³ÉdzÛǪ ä³¹áí³ ù³Õ³ùáõÙ« ÇëÏ 1890é ÁÝï³ÝÇ-
ùáí ï»Õ³÷áËí»É ¿ ì»Ý»ïÇÏ: ܳ ëï»Õͳ·áñÍ»É ¿ Çï³-
É»ñ»Ý:
ìÇÏïáñÛ³ ²Õ³ÝáõñÁ Çï³É³Ï³Ý ѳÝñáõÃÛ³ÝÁ ѳÛïÝÇ
¿ áñå»ë ï³ëÝÇÝÝ»ñáñ¹ ¹³ñÇ í»ñçÇ ¨ ùë³Ý»ñáñ¹ ¹³ñÇ
ëϽμÇ Çï³É³óÇ Ù»Í³·áõÛÝ μ³Ý³ëï»ÕÍáõÑÇÝ»ñÇó Ù»ÏÁ:
´³Ý³ëï»ÕÍáõÑáõ Ï»Ýë³·ñ³Ï³ÝÝ»ñáõÙ ÙdzÛÝ Ñå³Ý-
óÇÏ« »ñμ»ÙÝ ¿É ³ÝÝß³Ý ÷³ëïíáõÙ ¿« áñ Ýñ³ ѳÛñÁ Ñ³Û ¿:
ijٳݳÏÇ Çï³É³Ï³Ý Ù³ÙáõÉÁ ɳÛÝáñ»Ý ³ñÓ³·³Ý-
ù»É ¿ ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÇ ëï»Õͳ·áñÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ« ÇëÏ Ýß³-
ݳíáñ μ³Ý³ëï»ÕÍÝ»ñ æ.γñ¹áõããÇÝ« æ.È»áå³ñ¹ÇÝ«
²¹³ Ü»·ñÇÝ Ýñ³Ý ѳٳñ»É »Ý Çï³É³Ï³Ý ³ñ¹Ç μ³-
ݳëï»ÕÍáõÃÛ³Ý ³Ù»ÝÇó ·»Õ»óÇÏ ¹»Ùù»ñÇó Ù»ÏÁ: Üñ³
³ñí»ëïáõÙ ·Ý³Ñ³ï»É »Ý Ùï³ÍáõÙÝ»ñÇ ÇÝùݳïÇåáõÃÛáõ-
ÝÁ« ½·³óÙáõÝùÝ»ñÇ Ñ³½í³·Ûáõï ËáñáõÃÛáõÝÁ:
î»ëùáí ½ í³ñë μ³Ûó á ã »ñμ»ù ѳëϳóí³Í«
²Ýó³ »ë ³Ûë ÏÛ³Ýù»Ý Ç μñ¨ ³ÝͳÝáÃ:
´³Ý³ëï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³é³çÇÝ ÅáÕáí³ÍáõÝ« áñÁ
ÏñáõÙ ¿ñ §Ð³íÇï»Ý³Ï³Ý ½ñáõÛó¦ ³Ýí³ÝáõÙÁ (áñÁ Ýϳ-
ñ³½³ñ¹»É ¿ñ ùáõÛñÁª ºÉ»Ý³Ý)« Ññ³å³ñ³Ïí»É ¿ 1900 é ¨
Ù»Í ×³Ý³ãáõÙ áõ ÷³éù μ»ñ»É Ñ»ÕÇݳÏÇÝ:
ìÇÏïáñÛ³ ²Õ³ÝáõñÇ ³ÙáõëÇÝÁ Çï³É³Ï³Ý ËáñÑñ¹³-
ñ³ÝÇ å³ï·³Ù³íáñ ÏáÙë ¶³Çïá ´áÙμÇÉÇÝ ¿ñ:
²Õ³ÝáõñÁ û¨ ëï»Õͳ·áñÍáõÙ ¿ñ Çï³É»ñ»Ý« μ³Ûó ã³-
÷³½³Ýó Ùï³Ñá· ¿ñ Çñ »ñÏñÇ« ÅáÕáíñ¹Ç ù³Õ³ù³Ï³Ý ׳-
ϳﳷñáí: ìÇÏïáñÛ³ ²Õ³ÝáõñÛ³ÝÝ Çñ ѳÛñ»Ý³ëÇñ³-
Ï³Ý μ³Ý³ëï»ÕÍáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³ñÓ³·³ÝùáõÙ ¿ñ Çñ Åá-
Õáíñ¹Ç ³½·³ÛÇÝ ÇÝùÝáõÃ۳ݫ ÑÇݳíáõñó ³½Ýí³Ï³Ý
í»ÑáõÃÛ³Ý ¨ ë»÷³Ï³Ý áõÅÝ áõ Çñ³íáõÝùÝ»ñÁ í»ñ³·ïÝ»-
Éáõ ³½·³÷ñÏÇã ËݹÇñÝ»ñÇÝ: ¸ñ³Ýó Çñ³Ï³Ý³óáõÙÁ ã¿ñ
å³ïÏ»ñ³óÝáõÙ ³é³Ýó ³½³ï³·ñ³Ï³Ý å³Ûù³ñÇ:
1910 é ³ÝѳçáÕ íÇñ³Ñ³ïáõÃÛ³Ý ³ñ¹ÛáõÝùáõÙ í³Ë-
׳ÝíáõÙ ¿ ìÇÏïáñ۳ݫ ÇëÏ Ýñ³ ³ÙáõëÇÝÁª ¶³Çïá ´áÙ-
μÇÉÇÝ ÇÝùݳëå³Ý ¿ ÉÇÝáõÙ Ñ»Ýó ÏÝáç ³×ÛáõÝÇ Ùáï« ¨ »ñ-
ÏáõëÇÝ ¿É ÑáÕÇÝ »Ý ѳÝÓÝáõÙ ÙdzųٳݳÏ:
ä³ïñ³ëï»ó вêØÆΠز¸àÚ²ÜÀ
ÐÐ ä²Þîä²ÜàôÂÚ²Ü Ü²Ê²ð²ðàôÂÚ²Ü Ð²Ü¸ºê
29