ЭХЭ НЮТАГ ХӨӨРХЭМНИ Книга эжи | Page 14

үбдөөгүй шэнгеэр, тэрэ багшын хүл эдэгэшэбэл даа. Иимэл гайхамшаг эмтэй
домтой аршаан гээшэ. Хөөрхынхид харгы шадархи эрьеыень хорёолжо, хойрог
улад консервын баанха, шэл шонхоёо эрьедэнь хаяжа, уһаарнь машинаяа угаажа,
бузарлажа байхань бараг болоо хэбэртэй агша. Нуурай хамгаалтагүй байдал
тухай Ц. Номтоев «Хужарта нуурай эрьедэ» гэһэн үгүүлэл бэшэжэ, һүбэлгэн
нютагаархидни нуураа хорёолжо аршалба ха юм.
Иимэ ехэ эмтэ домто аршаан гээшэмнай эзэтэй, харууһатай байдаг ёһотой
гээшэ ааб даа.
Хоёр-гурбан жэл болошобо ха. Хүбүүнтэнээрээ Хужартын эрьеһээ шабар
тээгээд, һанаа амархан Новокижингинск ошобобди. (Хүбүүн-тэмни тэндэ байдаг
юм). Тэндээ хонохо зуураа, нэгэ һонин зүүдэ харабаб. Тэрэ үедэ Даржаагай
Суббото гэжэ үбгэн уһа халаагшанаар аршаан дээрэ олонхон жэлдэ ажаллаһан
байгаа. Эгээл тэрэ үбгэн зүүдэндэмни үзэгдэжэ:
- Юундэ энэ шабар хэнһээшье һурангүй абабаш? – гэжэ асуубал даа…
Үүрээр залд гэжэ һэреэд, үхибүүдтээ хэлэбэб:
- Үхибүүд үтэрыт. Битнай юумэ үргэнгүй, шабар абаһан байба хаб. Алдуугаа
заһаһуулби, ошоёл! - гэбэб. Сарангэрэл бэримни Новокижингинскын һургуулиин
багша юм. Тэрэм иигэжэ хэлэбэл даа:
- Юундэ юумэ үргэнгүй аршаанай шабар абаба юм ааб даа гэжэ һанаадхёо һэм.
Теэд эхэ хүндэ юун гэхэбши, мэдээ юм ааб даа гэжэ…
Харин эндэхил хүн хадаа өөрэгүй гэжэ өөрынгөө боро бодолдо һанаһан хүн
гүб, өөрөөш мэдэнэгүйб.
Юрэдөөл, нарин нангин аршаанда ошоходоо, эзэгүй юумэ байдаггүй гэжэ
гуйжа найжа, шабаршье һаань абаха, һүгэдэжэ, һүзэглэжэ хүртэхэ ёһотой юм гэжэ
эхэ эсэгэнэрнай һургадаг юм һааб даа. Угайнгаа энэ һайхан заншалые сахижа
ябаха гэжэ гүнзэгы удхатай байна. Байгаали хамгаалха асуудалай улам хурсадажа
байхада, энэ ёһо бүришье гүн удхатай болоно бшуу.
Хужартын аршаанай мүнөөдэрэй байдал тухай хэлэхэ аргам үгы. Зүгөөр
баруун-хойто эрьедэнь унталгын торходо оролгын, эдеэ хоол барилгын хэдэн гэр
бодонхой, буряад сэргэ зоогдонхой. Тэндэхи байра байдалые улам һайжаруулаа
һаа, хүн зон олоороо бэеэ эмшэлжэ, үбшэ зоболонһоо хахасаха байгаа. Тиигээл
һаань нютагаархидни буян олохо һэн бэлэй!
- Энэ жэлдэ малай үбэлжэлгэ ехэ хүндэ хүшэр байдалда үнгэрөө. Гарза ехэ байгаа.
Залуушуулнай голхорношье хэбэртэй. Нютагаа бусажа ерэ гэжэ нүхэдэйнгөө
хэлэхэдэ, нютагайнгаа зондо туһалха юм байна гээд байнаб, - гэжэ Хабын
аймагай ахалагша малай эмшэ, анхандаа һурагшамни байһан Цыренпунсык
Дашинимаевай хэлэхэдэ ехэл баярлажа: «Яагааш һайн хүбүүн гээшэбши!» гээ
һэм.
Сагайнгаа эрхээр Хөөрхэдэ хубилалтанууд хүрэжэ, үмсэ, хамта бололго, газар,
зөөриеэ хубаалган эхилэнхэйл хаш.
Яабашье нютагаймнай элдин газар тэрэл хэбээрээ: нютагаархидни түбхинэһэн
һууридаа. Саашадаа ажаһуудалынь өөһэдһөөнь лэ дулдыдаха юм бэзэ. Юрэдөөл,
тоонто нютагай тооһо шоройшье һайхан даа. Элдин гоё нютагайнгаа энхэ
байгаалиие сахин хамгаалха, баялигуудыень гамтайханаар, угаа шадажа эдлэхэ
16