FORUM
FORUM
Του Νίκου Χατζή*
///////
Ρωσία-Τουρκία-ΗΠΑ: Τα θερινά όνειρα του Ερντογάν,
Ιούλιος 2019
Απλώνοντας τα πόδια
σε δύο βάρκες…
Ο πρόεδρος Ερντογάν ελπίζει ακόμη στην άσκηση προσωπικής
διπλωματίας με τον πρόεδρο Τραμπ. Ωστόσο, το περιθώριο προ-
σωπικών ελιγμών του Αμερικανού προέδρου στην Ουάσιγκτον εί-
ναι από περιορισμένο έως ανύπαρκτο. Στο πλαίσιο της ισχύουσας
λογικής διπλωματίας και άμυνας η συνύπαρξη S-400 και F-35
είναι πρακτικά μη ρεαλιστική. Οι δύο πρόεδροι είναι απρόβλεπτοι,
ενώ για την Άγκυρα υπάρχει πάντα το Αιγαίο και η ΑΟΖ της Κύπρου,
στα οποία μπορεί να «εκτονώσει» μια ήττα εσωτερική ή εξωτε-
ρική, ειδικά όταν είναι Ιούλιος και προεκλογική περίοδος στην
Ελλάδα…
Στην ελπίδα του να συναντηθεί με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντό-
ναλντ Τραμπ κατά τη διάσκεψη της ομάδας των χωρών-μελών G-20
στην Οσάκα της Ιαπωνίας (28-29 Ιουνίου) είχε αναφερθεί ο πρό-
εδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν επιστρέφοντας (μέσα Ιουνίου)
από τη διάσκεψη Κορυφής της Ασίας που πραγματοποιήθηκε στο
Τατζικιστάν. Άφησε να εννοηθεί ότι η Άγκυρα παρακολουθεί άμεσα
και σχεδιάζει τις κινήσεις της, ποντάροντας στρατηγικά στη «διαφο-
ροποίηση» των δηλώσεων που έχει καταγραφεί αρκετές φορές
μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και στενών συνεργατών του ή
μελών της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο ίδιος δεν παρέλειψε να
αναφερθεί στον «διαφορετικό τρόπο» με τον οποίο συνομιλεί με
τον Τραμπ, κι ελπίζει πάντα στην εξεύρεση μιας λύσης που θα συν-
δυάζει την ένταξη του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400 με
τα αμερικανικά F-35 στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις.
Στις ίδιες δηλώσεις ο Ερντογάν αναφέρθηκε στο καλό επίπεδο
των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας και της Ρωσίας, ενώ έβαλε στο
κάδρο και την Κίνα, σχολιάζοντας θετικά την προγραμματισμένη
επίσκεψη που θα πραγματοποιήσει στο Πεκίνο (2 Ιουλίου). Αν στις
χώρες αυτές προστεθεί και το Ιράν, η Άγκυρα φανερώνει την επιλο-
γή της να συνταχθεί με το μπλοκ των γεωπολιτικών συμφερόντων
που είναι αντίθετο -την παρούσα χρονική περίοδο- με τα αντίστοιχα
αμερικανικά, μέσω διαρκών αντιπαραθέσεων και πολλαπλών συ-
γκρούσεων με την Ουάσιγκτον. Άφησε μάλιστα να εννοηθεί ότι ίσως
οι τελικές αποφάσεις της Άγκυρας έχουν ληφθεί. Ωστόσο, τόσο ο
Ερντογάν όσο και ο Τραμπ λειτουργούν απρόβλεπτα· η συμπε-
ριφορά τους είναι ασταθής και δεν μπορεί να εξηγηθεί πάντοτε με
κριτήρια λογικής, πολύ δε περισσότερο με κριτήρια διπλωματίας.
Ο Ερντογάν τόνισε επίσης ότι δεν έχει αλλάξει κάτι στο ζήτημα της
παράδοσης των S-400 από τη Ρωσία, υποστηρίζοντας ότι το πυραυ-
λικό σύστημα θα φτάσει στην Τουρκία το πρώτο δεκαπενθήμερο του
4
07/2019
Ιουλίου, όπως είχε (αρχικά) προγραμματιστεί κι έχει επιβεβαιω-
θεί από το Κρεμλίνο. Η τοποθέτηση του Τούρκου προέδρου ως
προς το εσωτερικό του ακροατήριο έχει χαρακτήρα τήρησης των
δεσμεύσεών του από τον ίδιο, ενώ ως προς τον Ρώσο πρόεδρο
εκπέμπει το σταθερό μήνυμα οικοδόμησης μιας στρατηγικής
συνεργασίας. Η τελευταία αφορά τον συνδυαστικό ρόλο της Ρω-
σίας, της Κίνας και του Ιράν, ώστε η Τουρκία να ενισχύσει τα -ισλα-
μικού τύπου- περιφερειακά χαρακτηριστικά της, διατηρώντας το
πλεονέκτημα της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ και τη γεωπολιτική
δυναμική τού πλαισίου των σχέσεων συνεργασίας της με τις ΗΠΑ.
Από τις εξελίξεις που καταγράφονται την τελευταία διετία και
την κλιμάκωση της επιθετικής τουρκικής συμπεριφοράς στην
Ανατολική Μεσόγειο, το παραπάνω πλαίσιο φαίνεται να βρίσκεται
στο επίκεντρο των επιδιώξεων του Τούρκου προέδρου απλώνο-
ντας τα πόδια της Τουρκίας μέσα σε δύο βάρκες (Ρωσία, ΗΠΑ).
Ωστόσο, όπως στην καθημερινή ζωή, έτσι και στη διπλωματία
ένα τέτοιο άπλωμα των ποδιών μιας χώρας σε δύο βάρκες είναι
ρεαλιστικά μια πολύ δύσκολη αν όχι ανέφικτη υπόθεση. Το Στέιτ
Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε ως ένα ιδιαιτέρως προκλητικό βήμα τις
δηλώσεις του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών Μεβλούτ Τσα-
βούσογλου για την έναρξη της παράνομης γεώτρησης από την
Τουρκία εντός της κυπριακής ΑΟΖ, παρατηρώντας ότι κλιμακώνει
την ένταση στην περιοχή υπό το συνολικότερο πλαίσιο των τουρ-
κικών προκλήσεων που άρχισαν να καταγράφονται με συγκεκρι-
μένη στόχευση από την 6 η Μαΐου.
Πέρα από την Ουάσιγκτον το μέτωπο συγκρούσεων του Ερντο-
γάν διευρύνεται και με τις Βρυξέλλες, με τον Τούρκο πρόεδρο να
γνωρίζει καλά πώς μπορεί να εκβιάσει την ΕΕ με το «άνοιγμα»
της στρόφιγγας των παράνομων μεταναστευτικών ροών κι εκμε-
ταλλευόμενος την αδυναμία (!) αποτελεσματικής διαχείρισης του
συγκεκριμένου προβλήματος από την Ευρώπη, με την κυρίαρχη
ευθύνη στο θέμα να πέφτει στο Βερολίνο και τη Μέρκελ. Έτσι, το
βράδυ της Παρασκευής (14 Ιουνίου) οι ηγέτες των χωρών του
Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (MED 7) κάλεσαν την Άγκυρα να
σταματήσει τις παράνομες δραστηριότητές της στην ΑΟΖ της Κύ-
πρου, προκαλώντας την αντίδραση του τουρκικού ΥΠΕΞ, το οποίο
και χαρακτήρισε την τοποθέτηση ως «προκατειλημμένη, απο-
κλίνουσα της πραγματικότητας και μη σύμφωνη με το διεθνές
δίκαιο». Το τουρκικό ΥΠΕΞ στόχευσε στη συμμετοχή της Κύπρου