Case study 3
Διδάγματα από την Ρουμανία
Στις 30 Ιουλίου του 2015 η Καναδικών συμφερόντων εταιρία εξόρυξης Gabriel Resources προσφεύγει στον μηχανισμό διαιτησίας της παγκόσμιας τράπεζας ICSID εναντίων του κράτους της Ρουμανίας. Η εταιρία κάνει χρήση των διατάξεων της διμερούς συμφωνίας που σύναψε η Ρουμανία με τον Καναδά το 2011 για την αμοιβαία προστασία των επενδύσεων αλλά και της αντίστοιχης συμφωνίας με το Ην. Βασίλειο το 1996 μέσω offshore θυγατρικής της, στον φορολογικό παράδεισο της νήσου Jersey.
Η διαμάχη ξεκινά το 1997 όταν η εταιρία καταφτάνει στην Rosia Montana, στα Καρπάθια όρη, με στόχο την δημιουργία μεταλλείου ανοιχτού ορύγματος για την εξόρυξη χρυσού και ασημιού. Για τον σκοπό αυτό θα έπρεπε να εκτοπιστούν 2000 κάτοικοι της περιοχής καθώς και να δημιουργηθεί τοξική λίμνη τελμάτων 3000 στρεμμάτων, ενώ τα προσδοκώμενα κέρδη για την εταιρία εκτιμώνται σε 8 δις $.
Για τους κατοίκους, το μεταλλείο θα προσέφερε μερικές εκατοντάδες θέσεις εργασίας, με αντάλλαγμα την περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής, την καταστροφή της πολιτιστικής τους κληρονομίας και φυσικά την ρύπανση από κυάνιο που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία του μεταλλεύματος.
Για να πάρει οριστική έγκριση το επενδυτικό σχέδιο θα έπρεπε να ψηφιστεί σχετικός νόμος από το κοινοβούλιο. Πριν την ψηφοφορία, ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρίας Jonathan Henry, σε συνέντευξή του απειλεί πως στην περίπτωση που το μεταλλείο δεν πάρει έγκριση θα καταφύγει σε μηχανισμό διαιτησίας, ζητώντας αποζημίωση ύψους 4 δις εκατ. $, ποσό που αναλογεί στο 2 % του ΑΕΠ της Ρουμανίας.
Η εκβιαστική στάση της εταιρίας προκάλεσε την πλήρη εναντίωση της κοινωνίας για τα μεταλλεία και οδήγησε σε μαζικές διαδηλώσεις. Ως αποτέλεσμα ο απαιτούμενος νόμος δεν πέρασε, αποτρέποντας τη συνέχιση του μεταλλείου.
Στις αρχές του 2015 η εταιρία επισήμως πλέον προειδοποίησε την κυβέρνηση της Ρουμανίας πως αν δεν εγκριθεί το μεταλλείο θα προβεί σε διαιτησία. Πλέον η εταιρία διεκδικεί το ποσό των 2,56 δις. $ μέσω του μηχανισμού διαιτησίας της παγκόσμιας τράπεζας και η υπόθεση είναι σε εξέλιξη.
Σύμφωνα με πληροφορίες των Φίλων της Φύσης, το τοπικό κίνημα ενάντια στις εξορύξεις έχει καταφέρει να επέμβει στην διαμάχη ως amicus curiae, δηλ. ως ένα τρίτο μέρος που προσφέρει επιχειρήματα υπέρ του κράτους της Ρουμανίας. Συμμετέχοντας στην διαδικασία δεν σημαίνει πως αποδέχονται τον μηχανισμό της διαιτησίας, όμως έτσι αντικρούουν ένα προς ένα τα επιχειρήματα της εταιρίας, εισάγοντας την οπτική του κινήματος στην διαμάχη.
Επιπλέον με την υποστήριξη της επιστημονικής κοινότητας από τις 5 Φεβρουαρίου του 2016 η Rosia Montana είναι υποψήφια ως παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO. Μια συμβολική και ουσιαστική κίνηση για το περιβάλλον, την ιστορική κληρονομιά, τις ζωές των κατοίκων και το μέλλον των επόμενων γενεών. Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, « τα Ρωμαϊκά ορυχεία της Rosia Montana που χρονολογούνται από το 131 μ. Χ. έχουν τις πιο εκτεταμένες και σημαντικές υπόγειες Ρωμαϊκές στοές στον κόσμο ».
Το νερό είναι πιο πολύτιμο από τον χρυσό.
Το Σεπτέμβριο του 2013, η Lone Pine, Καναδικών συμφερόντων εταιρία ενέργειας, μηνύει την Καναδική Κυβέρνηση, μέσω θυγατρικής της από τις Η. Π. Α. διεκδικώντας 152 εκατ. €. Ένα χρόνο νωρίτερα η επαρχία του Κεμπέκ έπειτα από πιέσεις της τοπικής κοινωνίας, απαγόρευσε όλες τις εξορύξεις υδραυλικής ρωγμάτωσης στην περιοχή του ποταμού St. Lawrence, ώστε να αποτραπεί η περιβαλλοντική ρύπανση. Αυτή η υπόθεση είναι ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς μια εγχώρια επιχείρηση καταφεύγει σε μηχανισμό διαιτησίας, μέσω θυγατρικής της, εναντίον της κυβέρνησής της.