|
Η Νέα Σμύρνη αποτέλεσε μαζί με την Καλλίπολη του Πειραιά τις μοναδικές προσφυγικές συνοικίες της Αττικής που σχεδιάστηκαν εξ αρχής . Το σχέδιο του Π . Καλλιγά , που προέβλεπε μία σύγχρονη πόλη με κοινόχρηστους και χώρους πρασίνου , παρότι ανακλήθηκε , αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία απλώθηκε η πόλη . Στην εξέλιξη αυτή ενεργό ρόλο διαδραμάτισαν και οι ίδιοι οι πρόσφυγες , που από την αρχή ίδρυσαν οικοδομικούς συνεταιρισμούς με σκοπό τη χάραξη των οικοπέδων και τη διανομή τους έναντι αποζημιώσεως .
Στην πρώτη απαλλοτρίωση αρχικοί δικαιούχοι ήταν 2400 προσφυγικές οικογένειες στις οποίες το Υπουργείο Πρόνοιας χορήγησε παραχωρητήρια . Στη δεύτερη απαλλοτρίωση οι εκτάσεις που δόθηκαν χωρίστηκαν σε 2200 οικοδομήσιμα οικόπεδα . Μέχρι το 1929 είχαν κτιστεί μόνο εκατό σπίτια .
Η σύμβαση με τη γαλλική Εταιρεία Société Immobilière du Boulevard Haussmann , που υπογράφηκε μετά το 1930 για ανέγερση προσφυγικών κατοικιών στη Νέα Σμύρνη καταγγέλθηκε το 1932 από τον Λ . Ιασωνίδη , υπουργό Πρόνοιας , γιατί οι εργασίες καθυστερούσαν . Τελικά η ανέγερση των κατοικιών ανατέθηκε σε ιδιώτες . Η υποχρεωτική διατήρηση των παραχωρητηρίων για πέντε χρόνια , που ίσχυε και μετά το 1934 , συνετέλεσε ώστε να διατηρηθεί ο προσφυγικός χαρακτήρας του οικισμού . Μετά την πάροδο της πενταετίας οι πρόσφυγες μπορούσαν να πουλούν τα παραχωρητήριά τους και έτσι η Νέα Σμύρνη απέκτησε και κατοίκους μη προσφυγικής προέλευσης .
Ο οικισμός την πρώτη δεκαετία δεν διέθετε δίκτυο ύδρευσης και η υδροδότηση γινόταν με νερουλάδες και πηγάδια , ενώ η ηλεκτροδότηση ξεκίνησε από το 1929 . Με πρωτοβουλίες και έξοδα των ίδιων των κατοίκων της Νέας Σμύρνης το 1930 λύθηκε το ζήτημα της συγκοινωνιακής σύνδεσης του οικισμού με την Αθήνα . Τα πρώτα λεωφορεία τερμάτιζαν στη στροφή και αργότερα στην πλατεία μπροστά από το βιβλιοπωλείο του Βουλγουρίδη .
Από τις πρώτες ενέργειες των προσφύγων ήταν η θεμελίωση του ιερού ναού της Αγίας Φωτεινής , που έγινε το 1924 , καθώς η εκκλησία αποτελούσε καθοριστικό θεσμό στη ζωή της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Μικράς Ασίας . Το 1924 δενδροφυτεύτηκε το πάρκο , λίγο αργότερα το 1929-30 χαράχθηκαν οι δρόμοι του συνοικισμού και το 1932 δημιουργήθηκε η Κεντρική Λέσχη Νέας Σμύρνης από ανθρώπους με εμπειρία συμμετοχής στα κοινά . Πολύ σύντομα
|
ιδρύονται διάφορα σωματεία , αρκετά από τα οποία ασχολούνται με ζητήματα ανοικοδόμησης
και μεταβίβασης των οικοπέδων . Σημαντική θέση ανάμεσά τους κατέχει Η ΄Ενωση Αστών Προσφύγων Νέας Σμύρνης - ονομασία δηλωτική της κοινωνικής προέλευσης και σύνθεσης των κατοίκων- με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των κατοίκων του οικισμού . Διάδοχο σχήμα της θα αποτελέσει η Λέσχη Νέας Σμύρνης που το 1938 θα μετονομαστεί σε Εστία με διεύρυνση των στόχων της , ώστε να συλλέξει και να διασώσει το σχετικό με τους πρόσφυγες υλικό .
Από τα πρώτα δύσκολα χρόνια ξεκίνησε και η κυκλοφορία εφημερίδων ( Η Νέα Σμύρνη ήταν το πρώτο τοπικό φύλλο , αργότερα Η Πρόοδος της Νέας Σμύρνης ). Λίγο αργότερα το 1934 ο συνοικισμός της Νέας Σμύρνης ανακηρύχθηκε κοινότητα , καθώς με βάση την απογραφή του 1933 αριθμούσε 1.109 κατοίκους . Το 1935 απαλλοτριώθηκε και το οικόπεδο που προοριζόταν για κοινοτικό νεκροταφείο , πράξη που αποτέλεσε σταθμό στις συνειδήσεις των προσφύγων , καθώς απομακρυνόταν το όραμα επιστροφής στις χαμένες πατρίδες με τον ορισμό ενός νέου τόπου διαφύλαξης της μνήμης των προγόνων .
Στην πόλη σύντομα ιδρύθηκαν προνοιακά ιδρύματα , κυρίως ορφανοτροφεία , για να καλύψουν τις επείγουσες ανάγκες που αντιμετώπιζαν τα ορφανά των προσφύγων ( Ιωσηφόγλειο , ΄Ασυλο Αγίου Ανδρέα , Εθνική Στέγη ).
Από τον αστικό χαρακτήρα των προσφύγων απορρέει και η μεγάλη σημασία που οι πρόσφυγες
|
έδωσαν στη δημιουργία σχολείων , δημόσιων , αλλά και ιδιωτικών για τους ευπορότερους , φροντιστηρίων ξένων γλωσσών , παραρτήματος του Ωδείου Αθηνών , αλλά και αθλητικών συλλόγων . Και εδώ είναι φανερή η σύνδεση που επιχειρείται με το παρελθόν και τη ζωή στις χαμένες πατρίδες , τόσο μέσα από τα ονόματα κάποιων από τα εκπαιδευτήρια αυτά ( Ευαγγελική Σχολή , Ιωνική Σχολή ), όσο και μέσα από το πρόγραμμα σπουδών σε κάποια από αυτά ( στο Ελληνικόν Εκπαιδευτήριον , ιδιωτικό δημοτικό , οι μαθητές διδάσκονται γαλλικά και μουσική ). Στον αθλητισμό το κυριότερο παράδειγμα αποτελεί ο Πανιώνιος , συνέχεια ομώνυμου σωματείου της Σμύρνης . Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 λειτούργησε και το πρώτο θερινό σινεμά Γκλόρια και προς τα τέλη της το Σπόρτιγκ .
Στη διάρκεια της Κατοχής οι κάτοικοι του δήμου δοκιμάστηκαν από τις σκληρές κακουχίες και την καταπίεση , διαδραμάτισαν ωστόσο ενεργό ρόλο στην Αντίσταση κατά των Γερμανών με ηρωικότερο ίσως επεισόδιο το μπλόκο του Φάρου , τον Αύγουστο του 1944 , όπου εκτελέστηκαν 70 αγωνιστές και μεγάλος αριθμός αγωνιστών οδηγήθηκε σε στρατόπεδα .
Τη μετεμφυλιακή εποχή ο πληθυσμός της Νέας Σμύρνης αυξήθηκε αισθητά με αποτέλεσμα σημαντικές αλλαγές και στην οικιστική μορφή της πόλης ιδίως μετά τη δεκαετία του 1990 . Στον παρακάτω πίνακα με στοιχεία από τις επίσημες απογραφές παρουσιάζεται η πληθυσμιακή αύξηση της πόλης .
( 1951 ) 22.074 - ( 1961 ) 32.865 - ( 1971 ) 42.512 ( 1981 ) 67.408 - ( 1991 ) 69.749 - ( 2001 ) 73.986 ( 2011 ) 73.090
Ο σταδιακός περιορισμός των χώρων πρασίνου , η κατάτμηση οικοπέδων σε μικρότερα , οι αλλαγές στους συντελεστές δόμησης και η εντατική οικοδόμηση ιδίως μετά το 1990 άλλαξαν την όψη της πόλης και επιβάρυναν την οικιστική της ανάπτυξη , παρά τα σημαντικά έργα υποδομών που έγιναν . Πολλά παλιά κτίρια κατεδαφίστηκαν από το φόβο μήπως χαρακτηριστούν διατηρητέα και στη θέση τους ορθώθηκαν ψηλές πολυκατοικίες . Ωστόσο και πάλι η Νέα Σμύρνη κατάφερε να παραμείνει τόπος μόνιμης κατοικίας προσωπικοτήτων της τέχνης , των γραμμάτων , της πολιτικής , αλλά και του αθλητισμό διατηρώντας ένα διαφορετικό προφίλ έναντι των γειτονικών δήμων , ενώ οι χώροι πρασίνου που κατάφερε να διασώσει προσφέρουν σημαντική ανάσα στον επιβαρυμένο οικιστικό ιστό της πόλης .
|
Ο Λ . Στ ., παππούς ενός από τα παιδιά που έκαναν την εργασία , ετών 86 , είπε τα εξής :
« Οι γονείς μου ήρθαν από την Αττάλεια της Μικράς Ασίας . Ο πατέρας μου ήταν εύπορος και τα λεφτά τα είχε μεταφέρει κρυφά μέσα σε κορσέδες γυναικών , κρυφές τσέπες και ζωνάρια . ΄Εκανε σαμάρια στα άλογα των Τούρκων στρατιωτικών , ζούσαν ωραία , είχαν καλές σχέσεις με τους τούρκους και τους γείτονες .»
Μετά την καταστροφή …
« Είχαν μια συμφωνία μεταξύ ελληνικής και τουρκικής κυβέρνησης και μέσα σε αυτό ήταν και οι γονείς μου το 1922 . Μπήκαν σε καράβια που διέθεσαν οι τότε μεγάλες δυνάμεις και κατέβαιναν σε όλα τα μέρη της Ελλάδος . Όταν το καράβι ήρθε με τους γονείς μου , τούς πήγε στην Πελοπόννησο στο χωριό Κατάκολο κοντά στο νόμο Ηλείας , αλλά ο πατέρας μου ανήσυχος τότε , δηλαδή ήταν ενεργητικός επιχειρηματίας , ήθελε να δημιουργήσει κάτι , ήθελε να ασχοληθεί με το εμπόριο . Επειδή η πόλη δεν το σήκωνε το εμπόριο , αποφάσισε να πάρει την οικογένεια του και να πάει στην Αθήνα . Όταν ήρθαν στην Αθήνα , εγκαταστάθηκαν στο Θησείο σε ένα χώρο που διέθεσε το Υπουργείο Πρόνοιας , ήταν άχτιστα κομμάτια γης , άλλος έφτιαχνε παράγκες και άλλος αντίσκηνα . Οι γονείς μου όμως έκαναν αίτηση για να τους παραχωρηθεί κανονικό σπίτι για να μπορέσει η οικογένεια να προστατεύει από τις κακουχίες . Τότε υπήρχε μια Υπηρεσία Αποκατάστασης προσφύγων που τους παραχώρησε ένα σπίτι στην περιοχή της Νέας Ιωνίας και συγκεκριμένα στο συνοικισμό της Ελευθερούπολης . Από εκεί άρχισε η δραστηριότητα του πατέρα μου φτιάχνοντας ένα μπακάλικο . Στην συνέχεια η ζωή τους κύλησε αρμονικά και εξελίχθηκε ομαλά .»
« Τα οικόπεδα δόθηκαν στους πρόσφυγες με κλήρο , ενώ ταυτόχρονα υποχρεωθήκαν να καταβάλουν τα λεφτά κλιμακωτά .»
« Λοιπόν , πρώτο μέλημα των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Σμύρνη ήταν να ξαναστήσουν την Αγία Φωτεινή . Χτίσθηκε πάνω σε ένα λόφο , ώστε να είναι ψηλά και όλοι οι πιστοί να μπορούν να την βλέπουν .»
« Τα σπίτια ήταν χτισμένα το πολύ διώροφα με καταπράσινες μεγάλες αυλές με φορούσια ( υποστήριγμα μπαλκονιού ), μικρά μπαλκόνια με λίγα μικρά δωμάτια και πάντα ασβεστωμένους τοίχους . Υπήρχαν μερικά νεοκλασικά όπως το οίκημα Γαριφαλιά το οποίο γκρεμίστηκε πριν 6 μήνες για να γίνει πολυκατοικία .»
|