ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013 | Page 12
Ôá 8 äéá öï ñå ôé êÜ åßäç ...
Ôï 1983 ï êáèçãçôÞò Gardner äçìïóßåõóå
ôï âéâëßï Frames of Mind, óôï ïðïßï áðÝññéðôå ôç èåùñßá ôïõ åíüò äåßêôç íïçìïóýíçò.
Áíôßèåôá, õðïóôÞñéæå ðùò äåí õðÜñ÷åé Ýíá
åßäïò íïçìïóýíçò ôï ïðïßï êáèïñßæåé ôçí
åîõðíÜäá ìáò Þ ôçí åðéôõ÷ßá ìáò óôç æùÞ,
áëëÜ ï÷ôþ äéáöïñåôéêÜ, ôï êáèÝíá áðü ôá
ïðïßá ðçãÜæåé áðü äéáöïñåôéêü êïììÜôé ôïõ
åãêåöÜëïõ:
ËåêôéêÞ íïçìïóýíç
Ç ãëùóóéêÞ Þ ëåêôéêÞ íïçìïóýíç, ôçò ïðïßáò
ðçãÞ åßíáé ï áñéóôåñüò êñïôáöéêüò ëïâüò,
áöïñÜ üëåò ôéò ëåêôéêÝò éêáíüôçôåò ôïõ
áíèñþðïõ. ÐåñéëáìâÜíåé ôïõò ôñüðïõò ìå
ôïõò ïðïßïõò ðáñÜãïõìå ôç ãëþóóá, áëëÜ
êáé ôçí êáôáíüçóç êáé ôç äçìéïõñãßá ëåðôþí
áðï÷ñþóåùí óôçí Ýêöñáóç ôïõ ëüãïõ,
üðùò åßíáé ç áëëáãÞ ôçò óçìáóßáò ôùí ëÝîåùí, ç áíôßëçøç ôùí êáíüíùí, ôïõ ìÝôñïõ êáé
ôùí ñõèìþí ôçò áíÜëïãá ìå ôï êõìÜôéóìá
ôçò öùíÞò, ç éêáíüôçôá ðëïêÞò ôùí ëÝîåùí,
áëëÜ êáé ç éêáíüôçôá åêìÜèçóçò êáé ïìéëßáò
äéáöïñåôéêþí ãëùóóþí.
ÅìðåñéÝ÷åé åðßóçò ôçí éêáíüôçôá åîÞãçóçò
ãåãïíüôùí, ðñÜîåùí Þ áðëþí ëÝîåùí êáé
ïñéóìþí ìå ëüãéá, ôçí éêáíüôçôá äéäáóêáëßáò, ìÜèçóçò, áíÜëõóçò, ìíÞìçò, áëëÜ êáé
ôçí éêáíüôçôá ãéá ÷éïýìïñ êáé ëïãïðáßãíéá.
Ôá ðáéäéÜ ðïõ Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç ôç ëåêôéêÞ
íïçìïóýíç ìðïñïýí íá ìÜèïõí êáëýôåñá ìå
ôç âïÞèåéá ôïõ ðñïöïñéêïý êáé ôïõ ãñáðôïý
ëüãïõ. Ïé åíÞëéêåò ðïõ Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç
ôçí åõöõÀá áõôÞ ìðïñåß íá åßíáé ðïéçôÝò,
ëïãïôÝ÷íåò, äçìïóéïãñÜöïé êáé ðïëéôéêïß.
ÁñéèìçôéêÞ/ëïãéêÞ íïçìïóýíç
Ç ìáèçìáôéêÞ íïçìïóýíç, ôçò ïðïßáò ðçãÞ
åßíáé ôï äåîß çìéóöáßñéï, åßíáé ç éêáíüôçôá
ôçò åðáãùãéêÞò, ôçò áíáãùãéêÞò êáé ôçò åðéóôçìïíéêÞò ëïãéêÞò. ÐåñéëáìâÜíåé ôçí éêáíüôçôá ôïõ áôüìïõ íá åñåõíÜ êáôçãïñßåò
êáé ó÷Ýóåéò, íá ìðïñåß íá ÷åéñßæåôáé ôá
ìáèçìáôéêÜ óýìâïëá êáé ôéò áñéèìçôéêÝò
ó÷Ýóåéò, íá åêôåëåß óýíèåôïõò õðïëïãéóìïýò êáé íá óõãêñáôåß óåéñÜ áðü ëåðôïìÝñåéåò óôç ìíÞìç ôï õ.
ÅðéóôÞìïíåò, ìáèçìáôéêïß, öéëüóïöïé, ðñïãñáììáôéóôÝò, óôáôéóôéêïëüãïé, ëïãéóôÝò êáé
íôåôÝêôéâ âáóßæïíôáé óå áõôÞ ôç íïçìïóýíç.
Ôá ðáéäéÜ ìå áíáðôõãìÝíç ìáèçìáôéêÞ íïçìïóýíç ìáèáßíïõí êáëýôåñá ìÝóá áðü áñéèìïýò êáé ëïãéêÞ óêÝøç íá õðïëïãßæïõí êáé
íá ïñãáíþíïõí ôéò äéÜöïñåò ðëçñïöïñßåò
ðïõ Ý÷ïõí ùò äåäïìÝíá, åíþ óôï÷åýïõí óôç
ëýóç ôùí ðñïâëçìÜôùí êáé óôçí áíáæÞôçóç
ôçò ó÷Ýóç áéôßáò áðïôåëÝóìáôïò óå ïðïéïäÞðïôå ðñüâëçìá, ìáèçìáôéêü Þ ìç.
Ìå ôç óôáäéáêÞ óõììåôï÷Þ ôïõò óå ïìÜäåò
åñãáóßáò ïé ïðïßåò äïõëåýïõí ãéá Ýíáí
êïéíü óêïðü, ìå ôç óõíåñãáóßá êáé ôçí áëëçëåðßäñáóç ìå Üëëá ðáéäéÜ, ãíùñßæïíôáò ôç
äéáöïñåôéêüôçôÜ ôïõò êáé ìáèáßíïíôáò íá
áíôéäñïýí óôéò äéáèÝóåéò ôïõò êáé åîåëßóóïíôáò ôïí åáõôü ôïõò ìÝóá áðü ôá ëÜèç êáé
ôéò åìðåéñßåò ôïõò ôá ðáéäéÜ áíáðôýóóïõí
ôç äéáðñïóùðéêÞ ôïõò íïçìïóýíç. Óçìáíôéêü ñüëï ðáßæïõí êáé ïé ó÷Ýóåéò ìå ôïõò åíçëßêïõò. ¼ôáí, ð.÷., ôá ðáéäéÜ ðåßèïõí äéáêñéôéêÜ ôï äÜóêáëü ôïõò ãéá ðáñÜôáóç ÷ñüíïõ
þóôå íá ôåëåéþóïõí ôçí åñãáóßá ôïõò Þ
üôáí äéáðñáãìáôåýïíôáé ìå ôïõò ãïíåßò
ôïõò ãéá ôï ðüóç þñá èá ðáßîïõí ìå ôï áãáðçìÝíï ôïõò ðáé÷íßäé êáé ðüôå èá äéáâÜóïõí.
ÅíäïðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç
ÓõíáéóèçìáôéêÞ íïçìïóýíç
(ÄéáðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç)
Ç äéáðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç âáóßæåôáé óôçí
éêáíüôçôá ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáëáâáßíåé
ôïõò Üëëïõò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, íá ìðïñåß
íá åðéóçìÜíåé ôïõò óêïðïýò, ôá êßíçôñá êáé
ôá åíäéáöÝñïíôÜ ôïõò, íá êáôáíïÞóåé ôç
óõìðåñéöïñÜ ôïõò êáé íá äïõëÝøåé ìáæß
ôïõò áðïôåëåóìáôéêÜ. ÐåñéëáìâÜíåé ôçí
áðïôåëåóìáôéêÞ ëåêôéêÞ êáé ìç ëåêôéêÞ åðéêïéíùíßá, ôçí éêáíüôçôá ðáñáôÞñçóçò êáé
áíÜëõóçò ôùí áôïìéêþí äéáöïñþí êáé ôçí
éêáíüôçôá óõíåñãáôéêÞò ó÷Ýóçò êáé äïõëåéÜò.
Ç êýñéá ðçãÞ ôçò åõöõÀáò áõôÞò âñßóêåôáé
óôïí ìåôùðéáßï ëïâü êáé óôïí íÝï öëïéü.
ÄÜóêáëïé, ãïíåßò, ðïëéôéêïß, øõ÷ïëüãïé,
ðùëçôÝò, äéåõèõíôÝò, èåñáðåõôÝò, áëëÜ êáé
èñçóêåõôéêïß çãÝôåò âáóßæïíôáé óôç äéáðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç. Ôá ðáéäéÜ áíáðôýóóïõí
óôáäéáêÜ ôç äéáðñïóùðéêÞ ôïõò íïçìïóýíç
áðïêôþíôáò ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ
åìðåéñßåò ìÝóá áðü ôç æùÞ ôïõò óôçí ïéêïãÝíåéá, óôéò ðáñÝåò, óôï ó÷ïëåßï êáé óôï
åõñýôåñï êïéíùíéêü óýíïëï.
Ç åíäïðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç, äßíåé ôçí éêáíüôçôá óôïí Üíèñùðï íá êáôáíïÞóåé ôá
âáèýôåñá áéóèÞìáôá, åðéèõìßåò êáé éäÝåò
ôïõ ßäéïõ ôïõ ôïõ åáõôïý. Áðïôåëåß ôçí éêáíüôçôá ôçò ðñïóùðéêÞò ãíþóçò ðïõ óôñÝöåôáé ðñïò ôïí åáõôü ìáò. ÐåñéëáìâÜíåé ôéò
äåîéüôçôåò ôçò áõôïóõãêÝíôñùóçò, ôçò åðéìÝëåéáò, ôçò ðñïóï÷Þò, ôçò õøçëÞò ìåèïäéêüôçôáò óôç óêÝøç êáé óôç ëïãéêÞ, ôçò êáôáíüçóçò ôùí ðïëëþí êáé äéáöïñåôéêþí áéóèçìÜôùí ìáò, ôá ïðïßá êáé ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí
åêÜóôïôå óõìðåñéöïñÜ ìáò.
Ç êýñéá ðçãÞ ôçò åõöõÀáò áõôÞò âñßóêåôáé
óôïí ìåôùðéêü ëïâü êáé óôïí íÝï öëïéü.
ÕðÜñ÷åé üìùò êÜôé ðïõ êÜíåé ôçí åõöõÀá
áõôÞ îå÷ùñéóôÞ óå ó÷Ýóç ìå ôéò õðüëïéðåò.
Áõôü âñßóêåôáé óôç äõíáôüôçôÜ ôçò íá åíïðïéåß üëåò ôéò Üëëåò ìïñöÝò íïçìïóýíçò,
áöïý ìå ôï íá åðéôõã÷Üíåé ôç âáèýôåñç
ãíþóç ôïõ åáõôïý ìáò, åðéôõã÷Üíåé êáé ôç
ãíþóç ôçò óçìáóßáò ôçò æùÞò, ðñïùèåß ôçí
êáôáíüçóç ôïõ åáõôïý ùò ìÝñïõò ôçò åõñýôåñçò ðñáãìáôéêüôçôáò, ôçí ðñïóáñìïãÞ
ôïõ êáé ôçí êáëÞ áíôéìåôþðéóç êáôáóôÜóåùí
ìå ôç âïÞèåéá óôñáôçãéêþí, åíþ ôïõ äßíåé ôç
äõíáôüôçôá íá áðïêôÞóåé éêáíüôçôåò äéáßóèçóçò, åíüñáóçò êáé åíüôçôáò.
¼óïé Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç ôçí åõöõÀá áõôÞ
áîéïðïéïýí êáé åìðëÝêïõí áðïôåëåóìáôéêÜ
üëá ôá Üëëá åßäç íïçìïóýíçò, ãíùñßæïõí ôéò
áäõíáìßåò ôïõò êáé åßíáé ðñïóåêôéêïß óôéò
áðïöÜóåéò êáé óôéò åðéëïãÝò ôïõò. Áõôïß
åßíáé ïé øõ÷ïèåñáðåõôÝò, ïé öéëüóïöï é êáé
ïé áõôïäçìéïýñãçôïé Üíèñùðïé. Ôá ðáéäéÜ ìå
áíáðôõãìÝíç åíäïðñïóùðéêÞ íïçìïóýíç
ìáèáßíïõí êáëýôåñá ìå ìåôá-äéáíïçôéêÝò
äéåñãáóßåò, äçëáäÞ ðáñáôçñþíôáò ôïí
ôñüðï ìå ôïí ïðïßï óêÝöôïíôáé êáé åîåëßóóïíôÜò ôïí, âåëôéþíïíôáò ôïí åáõôü ôïõò
êáé ôéò èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò ðëåõñÝò ôïõò,
áëëÜ âåëôéþíïíôáò êáé ôç äéáäéêáóßá ëÞøçò
áðïöÜóåùí êáé êáôáíüçóçò êáé ÷åéñéóìïý
ôùí óõíáéóèçìÜôùí ôïõò.
ÓùìáôéêÞ/êéíáéóèçôéêÞ íïçìïóýíç
Ç óùìáôéêÞ íïçìïóýíç âáóßæåôáé óôçí éêáíüôçôá ôïõ áíèñþðïõ íá ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéåß áíåîÜñôçôá áëëÜ êáé óõíäõáóôéêÜ ôéò
êéíçôéêÝò ôïõ äåîéüôçôåò. Äßíåé óôï áíèñþðéíï óþìá ôç äõíáôüôçôá íá ëåéôïõñãÞóåé
áñìïíéêÜ êáé óõíåñãáôéêÜ ìå ôïí åãêÝöáëï
êáé ìå ôç âïÞèåéÜ ôïõ íá ëýíåé ðñïâëÞìáôá,
íá åêöñÜæåé éäÝåò, ãíþóåéò êáé óõíáéóèÞìáôá. Ç ðçãÞ ôçò åõöõÀáò áõôÞò âñßóêåôáé
óôçí áëëçëåðßäñáóç ôïõ åãêåöáëéêïý
öëïéïý ìå ôï íùôéáßï ìõåëü.
Ç áëëçëåðßäñáóç áõôÞ ìáò äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá óõíäõÜóïõìå ôçí áíôßëçøç ìå ôçí
êßíçóç, êÜôé ðïõ ðñïêáëåß ôçí åêôÝëåóç
óõãêåêñéìÝíùí êéíÞóåùí ôùí ìõþí, áëëÜ
êáé ôïí êáôÜëëçëï óõíäõáóìü ôïõò
üôáí ÷ñåéÜæåôáé. ÁèëçôÝò, ÷åéñïõñãïß, ÷ïñåõôÝò, ÷ïñïãñÜöïé, ãñáößóôåò, çèïðïéïß, ôå÷íßôåò ÷ñçóéìïðïéïýí ôç óùìáôéêÞ
íïçìïóýíç. Ôá ðáéäéÜ ðïõ Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç ôç íïçìïóýíç áõôÞ áðïëáìâÜíïõí ôá ðáé÷íßäéá êáé ôéò êéíçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, åíþ