Η απάντηση του Τσαλδάρη
Στον Χότζα απάντησε ο Τσαλδάρης που μίλησε πάλι στην Ολομέλεια της Διάσκεψης στις 22 Αυγούστου . Και αφού αναφέρθηκε στο Βορειοηπειρωτικό και τις ελληνικές αξιώσεις , πέρασε και στο θέμα των Τσάμηδων . Μεταξύ άλλων είπε :
« … Ιδίως μετά την κατάληψιν της περιφέρειας υπό των Ιταλών , πιστεύοντες ότι το παιχνίδιον είχεν κερδηθεί οριστικώς , επεδόθησαν συστηματικώς εις την εξόντωσιν του ελληνικού στοιχείου , οργανωθέντος προς τούτο ολοκλήρου του μουσουλμανικού πληθυσμού (…) Μέχρι της σήμερον , αι δικαστικαί αρχαί διεπίστωσαν 503 δολοφονίας και θανατικάς εκτελέσεις , διαπραχθείσας υπό των Τσάμηδων . Επυρπολήθησαν 19 χωρία και πολυάριθμα υπήρξαν τα κρούσματα βιασμών και απαγωγών . Ούτω , οι Τσάμηδες έλαβον ομαδικώς τα όπλα εναντίον
Κωνσταντίνος Τσαλδάρης της χώρας , η οποία μετά τόσης μεγαλοφροσύνης είχε
συμπεριφερθεί απέναντί των ».
«
Η αποχώρησις ήτο οικειοθελής »
Στη συνέχεια ο Τσαλδάρης χαρακτήρισε τη φυγή των Τσάμηδων στην Αλβανία « οικειοθελή αποχώρησιν »:
« Το γεγονός αυτό , ως και τα εγκλήματα τα οποία διέπραξαν , εβάρυνον επί της συνειδήσεώς των καθ ’ ήν στιγμήν διεγράφετο εις τον ορίζοντα η μεταστροφή της τύχης . Είχον ιδίως συναίσθησιν , ότι ήτο αδύνατον να αθωωθούν ενώπιον της ελληνικής πατρίδος και υπέστησαν τας συνεπείας , αποφασίσαντες να αποχωρήσουν οικειοθελώς , πριν ή τα στρατεύματα κατοχής τα οποία τους είχον χρησιμεύσει ως ασπίδες , αποχωρήσουν από τα μέρη εκείνα ».
Ακόμη υπερασπίσθηκε το Ζέρβα χαρακτηρίζοντας τον ως « τον διαπρεπέστερον αρχηγόν της ελληνικής αντιστάσεως », ότι έκανε το έκανε εκτελώντας διαταγές των συμμάχων : « Καθ ’ όλην την διάρκειαν των επιχειρήσεων ετέλει υπό τας αμέσους διαταγάς του συμμαχικού επιτελείου της Εγγύς Ανατολής , το οποίον διετήρει παρ ’ αυτώ και στρατιωτικήν αποστολήν »…
Βασική βιβλιογραφία
-- Γιώργου Μαργαρίτη « Ανεπιθύμητοι συμπατριώτες- Στοιχεία για την καταστροφή των μειονοτήτων της Ελλάδας- Τσάμηδες- Εβραίοι », εκδόσεις Βιβλιόραμα . Η πιο ολοκληρωμένη ιστορική μελέτη για το θέμα των Τσάμηδων .