Εορτάζει σήμερα με την παραδοσιακήν λαμπρότητα η Εκκλησία και η παιδεία του Γένους μας τους Ιερούς προστάτες των
ελληνικών γραμμάτων Βασίλειον τον Μέγαν, Γρηγόριον τον θεολόγον και Ιωάννην τον Χρυσόστομον. Ο κοινός εορτασμός των
τριών αυτών μεγάλων ιεραρχών της Εκκλησίας, ο οποίος ανάγεται στον 11ο αιώνα με τη σχετική πρωτοβουλία του επισκόπου
Ευχαΐτων Ιωάννου του Μαυρόποδος, παρέχει στα εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας μας, όλων των βαθμίδων, την ευκαιρία και
το χρέος να μνησθούν των τριών αυτών μεγάλων διδασκάλων με ευγνωμοσύνη για τη μεγάλη προσφορά τους στην ανθρωπότητα,
και μάλιστα στον ελληνισμό και την ελληνική παιδεία. Συγχρόνως καλεί όλους όσοι μετέχουν, κατά τον ένα η τον άλλο τρόπο,
της ελληνικής παιδείας, ειδικότερα δε και κατ' εξοχήν όσους ανήκομε στο γένος των Ελλήνων, να συνδέσουμε την Ιστορική αυτή
αναδρομή με το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας, αναδεικνύοντας έτσι τους «τρεις μέγιστους φωστήρας της τρισηλίου
θεότητος» διδασκάλους και πνευματικούς ταγούς όχι μόνο του παρελθόντος, αλλά και της δικής μας εποχής. Διότι σε τίποτε δεν
θα ωφελούσε ο εορτασμός αυτός, εάν δεν είχε να εκπέμψει ουσιαστικά μηνύματα στην εποχή μας. Οι τρεις Ιεράρχαι υπήρξαν και
είναι «οικουμενικοί» όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και διαχρονικά. Μπορούν και σήμερα να αποτελέσουν τους πνευματικούς μας
οδηγούς.
Η διαχρονική σημασία των Τριών Ιεραρχών συνδέεται κατ' εξοχήν με την Ιστορική πορεία του ελληνισμού τόσον στο
παρελθόν όσο και στις ημέρες μας. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι οι μεγάλοι αυτοί Πατέρες της Εκκλησίας
έθεσαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους στη διαμόρφωση του Ελληνισμού κατά το παρελθόν. Σ' αυτούς και τους άλλους μεγάλους
Πατέρες της Εκκλησίας οφείλεται η μορφή, που πήρε ο Ελληνισμός για πολλούς αιώνες, φθάνοντας μέχρι την εποχή μας.
Διερωτάται όμως κανείς κατά πόσον εξακολουθούν να σφραγίζουν την ελληνική ταυτότητα και ιδιοπροσωπεία οι Πατέρες αυτοί
στις ημέρες μας. Το ερώτημα αυτό αποτελεί την προϋπόθεση αυτής της ομιλίας. Με ποιόν τρόπο επέδρασαν οι εορταζόμενοι
Πατέρες και διδάσκαλοι στην πορεία του ελληνισμού κατά το παρελθόν, και πως συνδέονται σήμερα με την ελληνική ταυτότητά
μας;
Το ερώτημα για την ελληνική ταυτότητα στις ημέρες μας δεν είναι μόνο επίκαιρο· είναι ζωτικό και φλέγον. Οι λόγοι είναι
πολλοί. Από το ένα μέρος οι ραγδαίες πολιτισμικές μεταβολές των ημερών μας οδηγούν όλους τους λαούς προς ενοποιήσεις, οι
οποίες είτε επιτρέπουν είτε επιβάλλουν την διακοινωνία και αλληλοπεριχώρηση των πολιτισμών με αποτέλεσμα το ενδεχόμενο
διαλύσεως η και αφανισμού παραδοσιακών ιδιαιτεροτήτων, και μάλιστα συμπαγούς εθνικής ή άλλης μορφής. Έτσι, όχι μόνο η
ενοποιούμενη Ευρώπη, στην οποία ανήκουμε πλέον και οι Έλληνες, αλλά και ο ευρύτερος χώρος της σημερινής «οικουμένης» με
τις ακατάσχετες τάσεις προς παγκοσμιοποίηση, την οποία καθιστά πλέον ανεξέλεγκτη η πρόοδος της τεχνολογίας, δεν μπορεί
παρά να θέτουν επί τάπητος το ερώτημα της ελληνικής ταυτότητας. Τι σημαίνει και τι θα σημαίνει αύριο το να είναι κανείς
«Έλλην»; Εάν το ζητούμενο είναι μία γεωγραφική ταυ