1828 , Αίγινα ), όπως μας την παραδίδει ο Γ . Τερτσέτης στα « Απόλογα για τον Καποδίστρια »:
«... Σαν το θέαμα όταν έφτασα εδώ εις την Αίγινα δεν είδα παρόμοιο ποτέ , κι άλλος να μην το ιδεί . Γυναίκες αναμαλλιάρες , άνδρες με λαβωματιές πολέμου , ορφανά γδυτά , κατεβασμένα από τις σπηλιές . Μαυροφορεμένες γυναίκες , γέροντες , μου ζητούσαν ν΄ αναστήσω απεθαμένους τους , μανάδες μού έδειχναν εις το βυζί παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω .
Εσείς με προσκαλέσατε να οικοδομήσω , να θεμελιώσω κυβέρνησιν και κυβέρνησις δεν υπάρχει . Μου εδώσατε τους χαλινούς του κράτους . Τίνος κράτους ; Μετρούμε εις τα δάχτυλα την επικράτειάν μας . Τ΄ Ανάπλι , την Αίγινα , Πόρο , Ύδρα , Κόρινθο , Μέγαρα , Σαλαμίνα . Πολλά νησιά βασανίζονται από αυτεξούσιο ναύαρχο και από πειρατείαν , τα δύο μεγάλα καράβια μας είναι αραγμένα ξαρμάτωτα εις τον Πόρον , η Αθήνα έφαγε πέρυσι τους ανδρειωτέρους των Ελλήνων . Πού το θησαυροφυλάκιον του έθνους ; Ο τόπος είναι χέρσος , σπάνιοι οι κάτοικοι , σκόρπιοι εις τα βουνά και εις τα σπήλαια · το δημόσιο είναι πλακωμένο από δύο εκατομμύρια λίρες στερλίνες χρέος , άλλα τόσα ζητούν οι στρατιωτικοί , η γη είναι υποθηκευμένη εις τους Άγγλους δανειστάς .
Δεν απελπίζομαι · προτιμώ αυτό το σκήπτρο του πόνου και των δακρύων παρά άλλο · ο Θεός μού το΄δωσε , το παίρνω , θέλει να με δοκιμάσει · είμαι από τη φυλή σας · εις ένα μνήμα μαζί σας θα θαφτώ · ό , τι έχω , ζωή , περιουσία , φιλίες εις την Ευρώπη , κεφάλαια γνώσεων , σπουδαιοτάτας εμπειρίας , τα αφιερώνω εις την κοινήν πατρίδα . Ας υψώσω το μεγαλείον της , ώστε όποιος θελήσει δυσκόλως να το ταπεινώσει . Τα ακροθαλάσσιά μας θα στολιστούν από εύμορφες πολιτείες , η σημαία η ελληνική θα δοξάζεται εις τα πελάγη , οι ερημιές θα πληθύνουν από κατοίκους . Ένα μόνο φοβούμαι πολύ και με δέρνει υποψία . Αν η νέα Κυβέρνησις τύχει να συγκρουσθεί με συμφέροντα ξένων δυνάμεων , πού θα πάμε , τι θα γενούμε ; Ποιος ηξεύρει ; Η νίκη θα είναι δική μας αν βασιλεύση εις την καρδίαν μας μόνο το αίσθημα το ελληνικό · ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης . Είθε οι νέοι της Ελλάδος να είναι βοηθοί μου ....».
12
ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ
Η πολιτική του Ιωάννη για την Παιδεία
Ο Καποδίστριας βρήκε την Παιδεία διαλυμένη και στην ουσία μη λειτουργούσα λόγω των χρόνων του πολέμου από το 1821 και μετά . «... Διά τα σχολεία χρειάζονται οικήματα , εγώ δε φθάσας ενταύθα εύρηκα μόνον καλύβας όπου εσκεπάζοντο πλήθος οικογενειών πειναλέων ».
Συνοπτικά μπορούμε να πούμε αυτό που ο ίδιος έγραφε : «... Αποτελεί Θεία τιμή το να αναθρέψει κάποιος Ελληνόπαιδες , με τις γνώσεις της Ιεράς μας Θρησκείας , να τους εκπαιδεύσει στην πάτριον γλώσσα και να τους προπαρασκευάσει για ανώτερες Πανεπιστημιακές σπουδές ».
Η αναγγελία της ανεξαρτησίας της Ελλάδος από τον Ιωάννη Καποδίστρια