ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ Σχολικό Έτoς 2020 - 2021 | Page 10

ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ λειτουργεί με δημοκρατικούς θεσμούς , έναν λαό που θα προσπαθεί διαρκώς να μορφώνεται (« Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα », έλεγε ο Ρήγας Φεραίος ) και θα κατανοεί τον κόσμο μέσω της λογικής και όχι κάποιας δεισιδαιμονίας ή δόγματος . Μάλιστα , αυτές οι ριζοσπαστικές ιδέες επηρέασαν μέχρι και τη θρησκεία . Ήταν κοινώς αποδεκτό ανάμεσα στους Δασκάλους του Γένους – και ιδιαίτερα τους ιερείς – ότι η εκκλησία και το κράτος πρέπει να είναι εντελώς διαχωρισμένα . Γι ’ αυτόν ακριβώς τον λόγο , το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν δίστασε να αφορίσει πολλούς από αυτούς . Μπορεί οι Έλληνες διαφωτιστές να μην έφτασαν τον ριζοσπαστισμό Γάλλων επαναστατών , όπως ο Μπαμπέφ ή ο Βαρλέ που υποστήριζαν την κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας και την άμεση δημοκρατία , ωστόσο υποστήριζαν θέσεις που θα σόκαραν πολλούς Έλληνες δεκαετίες αργότερα . Ωστόσο , είναι σημαντικό να θυμίσουμε ότι οι απλοί αντάρτες δεν είχαν έρθει σε επαφή με τα διδάγματα του Διαφωτισμού και δεν γνώριζαν τίποτα περί κοσμικού κράτους , δημοκρατίας και εθνικής απελευθέρωσης – γι ’ αυτούς , η Επανάσταση ήταν ένας αγώνας ενάντια στην Οθωμανική τυραννία .
08
ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ λειτουργεί με δημοκρατικούς θεσμούς , έναν λαό που θα προσπαθεί διαρκώς να μορφώνεται (« Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα », έλεγε ο Ρήγας Φεραίος ) και θα κατανοεί τον κόσμο μέσω της λογικής και όχι κάποιας δεισιδαιμονίας ή δόγματος . Μάλιστα , αυτές οι ριζοσπαστικές ιδέες επηρέασαν μέχρι και τη θρησκεία . Ήταν κοινώς αποδεκτό ανάμεσα στους Δασκάλους του Γένους – και ιδιαίτερα τους ιερείς – ότι η εκκλησία και το κράτος πρέπει να είναι εντελώς διαχωρισμένα . Γι ’ αυτόν ακριβώς τον λόγο , το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν δίστασε να αφορίσει πολλούς από αυτούς . Μπορεί οι Έλληνες διαφωτιστές να μην έφτασαν τον ριζοσπαστισμό Γάλλων επαναστατών , όπως ο Μπαμπέφ ή ο Βαρλέ που υποστήριζαν την κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας και την άμεση δημοκρατία , ωστόσο υποστήριζαν θέσεις που θα σόκαραν πολλούς Έλληνες δεκαετίες αργότερα . Ωστόσο , είναι σημαντικό να θυμίσουμε ότι οι απλοί αντάρτες δεν είχαν έρθει σε επαφή με τα διδάγματα του Διαφωτισμού και δεν γνώριζαν τίποτα περί κοσμικού κράτους , δημοκρατίας και εθνικής απελευθέρωσης – γι ’ αυτούς , η Επανάσταση ήταν ένας αγώνας ενάντια στην Οθωμανική τυραννία .
Ακόμη , φαίνεται ότι η Γαλλική Επανάσταση επηρέασε τους Έλληνες επαναστάτες και στη δημιουργία συντάγματος . Αν και το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδας – το « Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος » – είναι πιο μετριοπαθές από τα κείμενα της Γαλλικής Επανάστασης , κατοχυρώνει τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα του ελληνικού λαού . Το σύνταγμα της Επιδαύρου είναι πιο φιλελεύθερο και αναφέρεται εκτενώς στα ανθρώπινα δικαιώματα , τη δικαιοσύνη , αλλά και τις επιρροές της Γαλλικής και Αμερικανικής Επανάστασης , ενώ το Σύνταγμα της Τροιζήνας κατοχύρωσε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας . Φυσικά , τα συντάγματα εξακολουθούσαν να μην έχουν καμία σχέση με κείμενα όπως το γαλλικό Σύνταγμα του 1793 , ωστόσο οι Έλληνες επαναστάτες άντλησαν έμπνευση από τα κείμενα αυτά , καθώς και από την « Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη », που αναφερόταν σε θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα . Είναι , μάλιστα , αξιοσημείωτο ότι οι Έλληνες διακατέχονταν από ένα έντονο αντι-μοναρχικό αίσθημα , ίσως εντονότερο από ό , τι πολλοί Γάλλοι μετριοπαθείς . Σε αντίθεση με τους τελευταίους , οι οποίοι αρχικά όρισαν ως πολίτευμα τη συνταγματική μοναρχία , οι Έλληνες ποτέ δεν κάνουν αναφορά σε καμίας μορφής βασιλιά και μάλιστα τονίζουν τον δημοκρατικό χαρακτήρα του συντάγματος , αναφέροντας ότι « Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον Λαό , υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα ».
Βέβαια , η πιο θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στις δυο επαναστάσεις , ήταν ο χαρακτήρας και τα αίτια εκδήλωσής τους . Η Γαλλική Επανάσταση είχε καθαρά πολιτικό και ταξικό χαρακτήρα : η μεσαία και η κατώτερη τάξη μαχόταν για την ελευθερία της και αντιτασσόταν στις αυθαιρεσίες του κλήρου , των ευγενών και του παλατιού . Αντίθετα , η Ελληνική Επανάσταση ήταν μια εθνική επανάσταση – και μάλιστα μία από τις πρώτες του είδους – καθώς επρόκειτο για ένα έθνος που μαχόταν για ν ’ αποτινάξει τον ξένο ζυγό . Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γράφει χαρακτηριστικά : « Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμιάν απ ’ όσες γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην . Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών των είναι εμφύλιος πόλεμος . Ο εδικός μας πόλεμος ήτο ο πλέον δίκαιος , ήτον έθνος με άλλο έθνος ». Βέβαια , ορισμένοι Δάσκαλοι του Γένους επιχειρούν να δώσουν έναν πιο οικουμενικό χαρακτήρα στην ανάγκη για εξέγερση ενάντια στην οθωμανική διοίκηση – ο Ρήγας Φεραίος , για παράδειγμα , οραματίστηκε μία Παμβαλκανική Δημοκρατία και έγραψε ότι : « Υπό την τυραννίαν του Οθωμανικού δεσποτισμού κανένας , οποιασδήποτε τάξεως και θρησκείας , δεν είναι σίγουρος μήτε δια την ζωήν του , μήτε δια την τιμήν του , μήτε δια τα υποστατικά του », μη διστάζοντας να καταδείξει την τυραννία του Σουλτάνου ακόμα και απέναντι σε Τούρκους . Παρόλα αυτά , ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης παρέμενε ξεκάθαρα εθνικός , ενώ της Γαλλικής αδιαμφισβήτητα ταξικός .
Ωστόσο , και στις δύο επαναστάσεις – όπως και σε κάθε επανάσταση και πολιτική κρίση – γρήγορα αναδείχθηκαν διάφορες πολιτικές φυσιογνωμίες , οι οποίες , εκμεταλλευόμενες την κατάσταση , αναρριχήθηκαν στην εξουσία και συμπεριφέρθηκαν με τρομερό λαϊκισμό . Το μένος του Ροβεσπιέρου και η ανοιχτά λαϊκίστικη πολιτική Ιακωβίνων όπως ο Μαρά δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την υστεροβουλία και τις δολοπλοκίες του Κωλέττη , των Μαυρομιχάληδων και των κοτζαμπάσηδων της Πελοποννήσου . Έτσι , λοιπόν , δεν είναι τυχαίο που , και στις δύο περιπτώσεις , πολύ πριν δημιουργηθούν επίσημα κόμματα με ξεκάθαρη ιδεολογία και πρόγραμμα , δημιουργήθηκαν φράξιες και παρατάξεις που βρίσκονταν σε διαρκή σύγκρουση μεταξύ τους . Οι μετριοπαθείς φιλελεύθεροι πολιτικοί της παράταξης των Γιρονδίνων διαφωνούσαν διαρκώς με τους ριζοσπάστες Ιακωβίνους , ενώ οι « Εξοργισμένοι » θεωρούσαν ότι κανείς από τους προαναφερθέντες δεν ενδιαφερόταν πραγματικά για τον απλό λαό . Αντίστοιχα , οι φιλελεύθεροι Φιλικοί και ένα μεγάλο μέρος των δημοκρατικών οπλαρχηγών ήρθαν γρήγορα σε σύγκρουση με τους κοτζαμπάσηδες της Πελοποννήσου , οι οποίοι αρνούνταν να παραδώσουν τις εξουσίες που είχαν αποκτήσει κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας . Κι έτσι , αναπόφευκτα , και οι δύο επαναστάσεις οδηγήθηκαν σε εμφύ-