Ý ³ Ï ³ ßñç ³ ÝáõÙ í » ½ÇñáõÃÛ ³ Ý å ³ ßïáÝÇ Ñ ³ ë ³ Í ÙÇ ù ³ ÝÇ Ñ ³ Û » ñÇ Ù ³ ëÇÝ £ Ð ³ Û í » ½ÇñÝ » ñÇ · áñÍáõÝ » áõÃÛáõÝÝ ³ ÛÝù ³ Ý Ýß ³ Ý ³ Ï ³ ÉÇ ¿ » Õ » É º· ÇåïáëÇ å ³ ïÙáõÃÛ ³ Ý Ù » ç , áñ å ³ ïÙÇãÝ » ñÝ ³ Û ¹ ßñç ³ ÝÝ ³ Ýí ³ Ý » É » Ý § Ð ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý ßñç ³ Ý ¦£ º· ÇåïáëáõÙ ÇßËáÕ ¹ ÇñùÇ Ñ ³ ë ³ Í Ñ ³ Û í » ½ÇñÝ » ñÇó Ýß ³ Ý ³ íáñ ¿ ´³ Õñ ³ É-æ ³ Ù ³ ÉÇÝ Ï ³ Ù ¶³ Ù ³ ÉÇÝ £ Üñ ³ Ù ³ - ëÇÝ Ï ³ ñ¨áñ ï » Õ » ÏáõÃÛáõÝÝ » ñ ¿ Ù » ½ Ñ ³ Õáñ ¹ áõÙ XI ¹³ ñÇ Ñ ³ Û Ýß ³ Ý ³ íáñ å ³ ïÙ ³· Çñ Ø ³ ïà » áë àõéÑ ³ Û » óÇÝ £ ´³ Õñ ³ É-æ ³ Ù ³ ÉÇÝ í » ½ÇñáõÃÛ ³ Ý å ³ ßïáÝÇÝ » Õ » É ¿ 1070-1094 Ãí ³ Ï ³ ÝÝ » ñÇÝ ¨ ß ³ ï μ ³ ñÛ ³ ó ³ Ï ³ Ù í » ñ ³ μ » ñÙáõÝù ¿ áõÝ » - ó » É º· ÇåïáëÇ Ñ ³ Û ·³ Õà ³ í ³ Ûñ » ñÇ ÝÏ ³ ïÙ ³ Ùμ , ÇëÏ ÙÇ ß ³ ñù Ñ ³ Û » ñÇ ¿ É Ýß ³ Ý ³ Ï » É ¿ ½ÇÝíáñ ³ Ï ³ Ý áõ å » ï ³ Ï ³ Ý μ ³ ñÓñ å ³ ßïáÝÝ » ñÇ £ Üñ ³ ÇßË ³ ÝáõÃÛ ³ Ý ûñáù ª 1075 à . º· Çåïáë ¿ Å ³ Ù ³ ÝáõÙ ¶ ñÇ · áñ ´ ìÏ ³ Û ³ ë » ñ Ï ³ ÃáÕÇÏáëÁ ¨ Çñ ½ ³ ñÙÇÏ ¶ ñÇ · áñÇëÇÝ Ï ³ ñ · áõÙ ¿ » åÇëÏáåáë £ ´³ Õñ ³ É-æ ³ Ù ³ ÉÇÝ ³ é ³ ÝÓÝ ³ å » ë Ù » Í ³ ßË ³ ï ³ Ýù ¿ Ï ³ ï ³ ñ » É Î ³ ÑÇñ » Ç í » ñ ³ ßÇÝáõÃÛ ³ Ý · áñÍáõÙ £ Î ³ ÑÇñ » Ç Ýß ³ Ý ³ íáñ å ³ ñÇëåÁ ¨ » ñ » ù ¹ éÝ » ñÁ , áñáÝù Ï ³ Ý · áõÝ » Ý ÙÇÝã ûñë , Ï ³ - éáõó » É » Ý »¹» ëÇ ³ óÇ » ñ » ù Ñ ³ Û ×³ ñï ³ ñ ³ å » ïÝ » ñÁ £
´³ Õñ ³ É-æ ³ Ù ³ ÉÇÇó Ñ » ïá í » ½ÇñáõÃÛ ³ Ý å ³ ßïáÝÝ ëï ³ ÝÓÝ » É ¿ áñ ¹ ÇÝ ª Þ ³ ÑÝß ³ ÑÁ , áñÁ ³ ñ ³ μ ³ Ï ³ Ý Ù ³ ï » - Ý ³· ñáõÃÛ ³ Ý Ù » ç Ñ ³ ÛïÝÇ ¿ ² ý ¹³ É å ³ ïí ³ ÝáõÝáí £ Ü ³ ¹ ñ ³ Ù ¿ Ñ ³ ï » É , Ï ³ éáõó » É Ñ ³ Ýñ ³ Ñ ³ Ûï ² μáõ ³ É-ØáõÝ ³ ç ³ ÛÇ çñ ³ ÝóùÁ £ Àëï ³ ñ ³ μ Ù ³ ï » Ý ³· ÇñÝ » ñÇ ª ² ý ¹³ ÉÁ Ï ³ éáõó » É ¿ Ø » çÇï ¿ ñ-è ³ ë ³ ï ³ ëïÕ ³¹ Çï ³ ñ ³ ÝÁ £ º· ÇåïáëÇ Ýß ³ Ý ³ íáñ Ñ ³ Û í » ½ÇñÝ » ñÇó ¿ » Õ » É Ý ³ ¨ ´³ Ññ ³ Ù ³ É-¾ñÙ ³ ÝÇÝ Ï ³ Ù ² ñÙ ³ ÝÇÝ £ Ü ³ ¶ ñÇ · áñ ´ ìÏ ³ Û ³ - ë » ñ Ï ³ ÃáÕÇÏáëÇ ù » éáñ ¹ ÇÝ ¿ ñ ¨ Ü » ñë » ë ÞÝáñÑ ³ Éáõ Ñáñ » Õ- μ ³ ÛñÁ £ ² ñ ³ μ ³ Ï ³ Ý ü ³ ÃÇÙÛ ³ Ý Ë ³ ÉÇý ³ ÛáõÃÛ ³ Ý Ñ ³ Û ³ ½ · Ç í » ½Çñ ì ³ Ññ ³ Ù ä ³ ÑÉ ³ íáõÝÇÝ Ï ³ Ù ´³ Ññ ³ Ù ³ É- ² ñÙ ³ ÝÇÝ Çñ ¹ ÇñùÁ º· ÇåïáëáõÙ ³ Ùñ ³ óÝ » Éáõ Ýå ³ ï ³ Ïáí ÎÇÉÇÏÇ ³ - ÛÇó ¨ êÇñÇ ³ ÛÇó μ » ñ » É ¿ Ñ ³ Û ½ÇÝíáñ ³ Ï ³ ÝÝ » ñÇ ¨ μ ³ Ý ³ ÏÇ ½ ·³ ÉÇ Ù ³ ëÁ Ñ ³ Ù ³ Éñ » É Ýñ ³ Ýóáí £ º· Çåï ³ óÇ å ³ ïÙ ³ μ ³ Ý ² ÑÙ ³¹ ³ É-Ø ³ ùñÇçÇÝ ( 1364-1442 Ãà .) ÝßáõÙ ¿, áñ . § Ê ³ ÉÇý Ð ³ ý » ½Á ´³ Ññ ³ Ù ³ É- ² ñÙ ³ ÝÇÇÝ í » ½ÇñÇ ½ ·» ëï ( ËÇÉ ³) ¿ Ñ ³· óÝáõÙ , ãÝ ³ Û ³ Í í » ñçÇÝë ùñÇëïáÝÛ ³ ¿ ñ ¨ Ù½ÏÇà ÙïÝ » - Éáõ Çñ ³ íáõÝù ãáõÝ » ñ ¦£
² ñ ³ μ ³ Ï ³ Ý ü ³ ÃÇÙÛ ³ Ý ßñç ³ ÝÇ Ë ³ - ÉÇý ³ ÛáõÃÛ ³ Ý Ñ ³ Û í » ½ÇñÝ » ñÇó ³ é ³ ÝÓ- Ý ³ Ñ ³ ïáõÏ ¿  ³ É ³ Û ÇμÝ èáõ½ÇùÁ , áñÁ º· ÇåïáëáõÙ í » ½ÇñáõÃÛ ³ Ý ßñç ³ ÝáõÙ Çñ é ³ ½Ù ³· Çï ³ Ï ³ Ý Ï ³ ñáÕáõÃÛáõÝÝ » ñÇ Ñ » ï ÙÇ ³ Å ³ Ù ³ Ý ³ Ï áõÝ » ó » É ¿ Ý ³ ¨ μ ³ - Ý ³ ëï » ÕÍ ³ Ï ³ Ý ³ é ³ ÝÓÝ ³ Ñ ³ ïáõÏ ï ³ - Õ ³ Ý ¹£ ü ³ ÃÇÙÛ ³ Ý ßñç ³ ÝÇ Ñ ³ Û í » ½ÇñÝ » ñÇó í » ñçÇÝÁ , à » ñ¨ë , èáõ½Çù ÇμÝ ê ³ ÉÇÑÝ ¿ ñ ( 1161-1163 )£ ² Ûë ßñç ³ ÝáõÙ Ñ ³ Û μÝ ³ Ïãáõ- ÃÛáõÝÁ Ï » ÝïñáÝ ³ ó ³ Í ¿ ñ ØÁëñ ª Ý » ñÏ ³ - ÛÇë Î ³ ÑÇñ » ù ³ Õ ³ ùáõÙ £
ØÇç ³ ½ ·³ ÛÇÝ ³ é¨ïñÇ ßÝáñÑÇí Ñ ³ Û Ñ ³ Ù ³ ÛÝùÝ » ñÝ ³ ßËáõÅáõÃÛáõÝ ³ åñ » óÇÝ XVIII ¹³ ñáõÙ £ êÏëíáõÙ ¿ Ñ ³ Û » ñÇ ·³ ÕÃÁ ¹» åÇ º· Çåïáë , Ù ³ ëÝ ³ íáñ ³ å » ë ª ² É » ùë ³ Ý ¹ ñÇ ³ ¨ Î ³ ÑÇñ »£ XIX ¹³ ñÇ í » ñ- ç » ñÇó º· ÇåïáëáõÙ ÍË ³ ËáïÇ ³ ñï ³¹ - ñáõÃÛ ³ Ý Ï » ëÇó ³ í » ÉÇÝ μ ³ ÅÇÝ ¿ ñ ÁÝÏ- ÝáõÙ Ñ ³ Û Ó » éÝ ³ ñÏ ³ ï » ñ » ñÇÝ £ º· Çåï ³ - Ñ ³ Û » ñÁ ³ ãùÇ ¿ ÇÝ ÁÝÏÝáõÙ Ý ³ ¨ ù ³ Õ ³ - ù ³ Ï ³ Ý ÏÛ ³ ÝùáõÙ £ 1828 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ Î ³ ÑÇñ » áõÙ , ÇëÏ 1851- ÇÝ ² É » ùë ³ Ý ¹ ñÇ ³ ÛáõÙ ÑÇÙÝíáõÙ » Ý ³ é ³ çÇÝ Ñ ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý ¹ å- ñáóÝ » ñÁ £
XIX ¹. í » ñçÇÝ ¨ XX ¹. ëϽμÇÝ Ñ ³ Û » ñÁ Ù » Í ¹» ñ » Ý Ë ³ - ÕáõÙ º· ÇåïáëÇ ïÝï » ë ³ Ï ³ Ý ÏÛ ³ ÝùáõÙ £ Î ³ ÑÇñ » áõÙ μ ³ ó- íáõÙ » Ý §¶ ¨áñ · Âá ÷³ ÉÛ ³ Ý ¦, § Î . ø » ãÛ ³ Ý ¦, § ê ³ ñ · Çë Ø ³ - ÝáõÏÛ ³ Ý ¦, § êï »÷³ Ý Æ ÷ ÉÇÏ × Û ³ Ý ¦ ¨ ³ ÛÉ Ëáßáñ ³ é¨ïñ ³ - Ï ³ Ý ïÝ » ñÁ £
Ø » Í » Õ » éÝÇó Ù ³ ½ ³ åáõñÍ » Õ ³ Í ß ³ ï Ñ ³ Û » ñ ýñ ³ ÝëÇ- ³ óÇÝ » ñÇ ûÅ ³ Ý ¹³ ÏáõÃÛ ³ Ùμ , Ñ ³ ïÏ ³ å » ë êáõ » ïÇ ³ ÛÇ Ñ ³ Û- Ï ³ Ï ³ Ý · ÛáõÕ » ñÇó , ÇçÝáõÙ » Ý äáñï ê ³ Ç ¹ Ý ³ í ³ Ñ ³ Ý · Çëï : º à » 1913 Ãí ³ Ï ³ ÝÇÝ Ñ ³ Û » ñÇ ÃÇíÁ º· ÇåïáëáõÙ Ñ ³ ëÝáõÙ ¿ ñ 15 000-Ç , ³ å ³ 1917-ÇÝ ³ ÛÝ ³ ÝóÝáõÙ ¿ 17 000-Ç ß » ÙÁ £ Ð ³ Û » ñÇ ÃÇíÁ º· ÇåïáëáõÙ Çñ μ ³ ñÓñ ³ Ï » ïÇÝ Ñ ³ ëÝáõÙ ¿ 1940- ³ Ï ³ Ý Ãí ³ Ï ³ ÝÝ » ñÇ í » ñç » ñÇÝ ª Ùáï ³ íáñ ³ å » ë 40 Ñ ³ ½ ³ ñ Ù ³ ñ ¹£ º° í ³ é ³ çÇÝ , ¨ ° » ñÏñáñ ¹ Ñ ³ Ù ³ ßË ³ ñÑ ³ ÛÇÝ å ³ ï » ñ ³ ½ÙÝ » ñÁ ¨ à »° Ñ ³ Ù ³ ßË ³ ñÑ ³ ÛÇÝ ïÝï » ë ³ Ï ³ Ý ×· Ý ³ Å ³ ÙÁ μ ³ ó ³ ë ³ μ ³ ñ » Ý ³ Ý ¹ ñ ³¹³ éÝáõÙ »· Çåï ³ Ñ ³ Û Ñ ³ Ù ³ ÛÝùÇ íñ ³, áñÁ ÏáñóÝáõÙ ¿ Çñ » ñμ » ÙÝÇ Ù » Í ¹» ñÝ áõ Ýß ³ Ý ³ ÏáõÃÛáõÝÁ , áñ áõÝ » ó » É ¿ ñ º· ÇåïáëÇ ïÝï » ë ³ Ï ³ Ý ÏÛ ³ ÝùáõÙ £
1952 à . ¶³ Ù ³ É ² μ ¹» É Ü ³ ë » ñÇ Ñ » Õ ³÷ áËáõÃÛáõÝÇó Ñ » ïá Ñ ³ Û » ñÁ ÑÇÙÝ ³ Ï ³ ÝáõÙ ÉùáõÙ » Ý º· ÇåïáëÁ ¨ μÝ ³ ÏáõÃÛáõÝ » Ý Ñ ³ ëï ³ ïáõÙ ² íëïñ ³ ÉÇ ³ ÛáõÙ , ² ØÜ-áõÙ , º íñáå ³ ÛáõÙ , Ý » ñ ·³ ÕÃáõÙ » Ý Ý ³ ¨ ÊáñÑñ ¹³ ÛÇÝ Ð ³ Û ³ ëï ³ Ý £
Ä ³ Ù ³ Ý ³ Ï ³ ÏÇó º· ÇåïáëÇ ÑÇÙÝ ³¹ ÇñÁ Ñ ³ Ù ³ ñíáÕ ØáõÑ ³ Ù »¹ ( Ø » ÑÙ »¹) ² ÉÇ ÷³ ß ³ Ý 1826 à . ö ³ ñǽ áõë ³ Ý » Éáõ ¿ áõÕ ³ ñÏáõÙ ÙÇ ËáõÙμ áõë ³ ÝáÕÝ » ñÇ , áñáÝó Ù » ç ¿ ñ ë » μ ³ ë- ï ³ óÇ ² ñÃÇÝ μ » Û âñ ³ ùÛ ³ ÝÁ ( 1800-1859 Ãà .), áñ Ñ » ï ³·³ - ÛáõÙ ª 1844-1850 Ãà . Ýß ³ Ý ³ ÏíáõÙ ¿ º· ÇåïáëÇ ³ ñï ³ ùÇÝ · áñÍ » ñÇ ¨ ³ é¨ïñÇ Ý ³ Ë ³ ñ ³ ñ £ ÆëÏ Ýñ ³ Ñ ³ ÛñÁ ª êáõùÇ ³ ë âñ ³ ùÛ ³ ÝÁ , ÂáõñùÇ ³ ÛáõÙ ÉÇÝ » Éáí º· ÇåïáëÇ ÇßË ³ Ý ÂáõëáõÝÇ áõÝ » óí ³ ÍùÇ Ï ³ é ³ í ³ ñÇãÁ , í » ñçÇÝÇë Ù ³ ÑÇó Ñ » ïá ª 1812 à . -ÇÝ Î ³ ÑÇñ » ¿ ï » Õ ³÷ áËíáõÙ ¨ ÁÝï ³ ÝÇùáí Ñ ³ ë- ï ³ ïíáõÙ ³ ÛÝï » Õ £ ² ñÃÇÝ μ » Û âñ ³ ùÛ ³ ÝÁ μ ³ ½Ù ³ ÃÇí ³ ßË ³ ïáõÃÛáõÝÝ » ñ ¿
à ³ ñ · Ù ³ Ý » É áõ ÁÝà » ñó » É Ø » ÑÙ » ï ÷³ ß ³ ÛÇ Ñ ³ Ù ³ ñ ª
Ð ³ ÛÏ ³ Ï ³ Ý ¹ åñáó ² É » ùë ³ Ý ¹ ñÇ ³ ÛáõÙ
ÂÆì 44 ( 1509 ) 27 ÜàÚ º Ø ´º ðÆ - 1 ¸ º Îî º Ø ´º ðÆ 2023
19