•
.:J([arch, 1919
THE LANDSW0:\1AN
For Our Welsh Readers, St. David's Day, March 1st
Llythyr Merch·y-maes
A!fwn. GYn:n.u:.s ,-Gofynwc h r.>eth yw'r newydd? Hen
g,.'!'.,~~uwn ynte ? 'W el, y newydd dlweddarat yw : mae rban
o r LA..'tDSWO XA~ I fod yn Gymraeg fe l compliment i nl,fl'T<'htd
Cymro, a m Y gwa..tth ydym wed1 ei wneud yng nglyn a Byddin
merched y m~s.
• Yr ydym edl ID1'1'nhau &elst"inu breu!ion yn y LA.:iD'-WOXA:S
or dechreu. Mae ynddJ ertbyglau hyw cyfoethost' llawn
diddordeb, ~ud gwna ~ Gymraf'g hl yn rwy dlddoroll Oymru : -
llawry~ra
r gwlr Gymreigydd-laitb e1 fam
Mae wrth et fodd beunydd."
\ r u n modd el wll\d. ~w rhyw l!wyn rbyfl"dd 1 wlad::tanH
yn y fr wdde~: hon. " Fy ngwla.d." )!ae cartre11 Cymru heddy"
yn llflwn o allorau cyfleiO'r.djg ar y rbai yr abcrtbwyd meib10n
a m e rcbed dr(JII "" gv_lad.
"Jseth yw cytocth cenedl? .. medd I!'lwyn
"Nld y 1Zad v
rhwp .g, a'r rhyfel ond eu gwlAd, "" gtdad /"
yn ~"n• y
~Ar!"dd yna ml\e mHoedd o ddewrton Cymru w lblon a merch~"d
-wedl rhodJ.i e u bunam dros .. J;u OWL-\D.'.'
Gofynwch 1 mi hefyd ~th O<'dd 1 Cyfarfod tu ~enym tua thrc
Ca.rnarvon dd cbreu 'r tlwyddyn ? Attl'baf chwi trwy roddl
tlp:J;nO agwrs gdaia JlYda uno hen ftYnterJndau y fro : pAn welodd
gyn1fcr o f(·rch .. d y mace yn brltho 'r y11trydoedd, edrychodd yn
IIVO
A~ ffi" dd·ll · - •
•
" J ~ar rue, l~e Ull\'r m~"rchPd yma yn g.t.el i v.of'!ud, deudwcb!"
" l ma a;: en tro y macnt ."
" 0 felly' n wlr-Ca<'l hollday11 1 "
•• Na nld sn hollol fcUy, ond t f.t&l"l eu harwif·go aan ~.
lJcnd Oeor~c a'r Good Sen ace Ribbon."
" -:'io I Be ma'r r1bban d11.?"
" I ddAngos fod pob u11 fydd yn f!i gwb~to WC'dl rhoddi chwc
mls o l t>laf o waltb gon• star v tlr I godl bwyd, ac wed1 ytuddwyn
yn d~'Ilwng o ferch rlnwrddol."
11
Wel dOn~" wir, ma 'n dda genl ~lywed I bod nhw yn ymddwyn
1ll weddafdd ; .A mae rbain I gyd wccli CAI'l ) R1bban 1 "
., Ydynt, dro1 hann~'r cant."
" Felly wlr, yr ydych yn fy synu ! A ma ){r~. Lloyd Georgo
wedf rhot y Rlbhan t <'hl ~d?"
"Ydy" · Dyma fy un
"Gwarcbod pawl) I Pcth tcl ynaJdyw? ~n roddwn yn meddwl
ma.e rlbvan fel rlbban het ocd . AroAwcb Leth sydd ami
h~tyd? ..
• 0 ,,.
"B,th yd.J hynny-' G. S.'-Generall3crvant?"
.
Ac
•
1:"
.
(J
brau. gwrta yr baf a gerwlndu y ~aunf, end y maf' tyddm meHhcd
maea wedi profl eu bunaln yu dell "I\ ng o edmygedd nhl l 0
1
unil( eln gwlad fach ni. ond ~"lcdydd Y t)d. Hellacb rhaid
dybln diwidrwydd 1 udw I fynny a 'r gamp u< ht>l ydJm W£'dl cl
henn111 parhnw n 1 drln y tir 1\ mynwn Y gore Bllan or bywyd
ll}!lleuol ag anitellatdd, a bydd t'ln gwobr yn Iller. , ~lae 1 bob
uatur el elw. A phcth bynng oedd f'ln hnnc" n n lllfl<' <'Jn
JlDUDO a'r L.,\ .A .S. gwyddom hedd!W t.cth )' w grHUf/1.
\ dyna
Jtyfrinacb tin llwyddJ!Int yn ""ynf'b nnhawqdrmu anhygoel, Jel y
dywcd Elfed :-
" NI chododd doetblnnb cl hun
vn blaned a'r gyfcr ~gUt\\f
Gwalth ydyw gv.addol pob dyn
A gwaltb yw nnrll) d<'dd ~wt•lthlwr."
Gyda chofton y tymllor, aef i'~yl Dt "i Sant a dymuniod ~ort
y dyfodol-1r v.yf.;
- ---
T bentflet'nt ~1illlt8 of fh<'
It \\as ~tnrt<'d in Hn7 In n
ttttle upland vllla~e in .l)('nhl~hllhirc, tt>n tl•ilr« from Its rallwav
!en used
for butter rMklng at homf' as in former y<·nr'l h<' would have
rt'!ct'iTed only £227. Already tht>se farm" h1n e Jncreruoeoa tLe-
number of cowl' they keep by about 25 per et•nt.
The f~tctorv hnct not only lx>tn a flnnncln l I'IUC<'C't;S but lt as
pro,in~t lt~J( a l!ocial gnln to thC' diczfrJct, and tht> J•hrMe "l will
fi('e ~ ou nt thf' fnctory in the morning" gn'\e n l " Otf to PhtlnrMphtll. ".
0 ma.e "iarnd am cln hardnl
Fel y fro na cht>lr PI harnl,
0 bob cwm o fewn y wlad hon ydyw'r ore ;
'trusydd heirdd "Ydd ar el thrnws
A i g()flonlant ) w cl cbaw~;
Fcl oewch welcd rn y ffatrl yn y bore.
'8
•
"nr.
of
Cyd(Jnt-
..
,. 0 d~'udwch chl. yr ydacb rhl yn dallt pethe yn wrll na 6-
mae 'r rhyfr.l yrna wrdl trot •r byd a'l wymed I lnwr, fydd llC'D i
ofn sJarad a }1hobol y dyddJe yma, mn pob peth mor od rha~tor
pan oeddwn J yn ifn.ne, fuaawn i byth yn mt"ddwl am wl"a:to dillad
t~lsydd gyMch chJ-mt faswn yn shoe l'r byd yr ndeg hono."
"Dlgon po'lsihl, ond y mac 'r arSCYfwng pl"e'M'nol wcdi gwneud
angon merch y m~&~·t, ao fe wyddoch nad gweddu" i fcrch fyddaJ
mynPd t'r m~" t drin y tJr gyda Cllgldau ttneu, a diliad ll:u'SIOD I
lu!!go yn y prJdd, a h<'l bob baw at! ei bun. Owrlwoh wor glyd
mM fy nbra.cd yrna Aydd yn Ngha.rrnnnon bf'ddvw, v.•edi
tiPfyll yn J;tadnro I ynntll y rhyfcl."
"Yr ydych yn fy synnu I
A ml fuoch chl yn ymi.Add dr~
~1ch ~rwlad felly • "
" Do : ymladd y gelyn gwMthnf ~f nf'wyo. Owyddoch mor
n$(O" 1 nPwyn y uuom, ond trwl gynorthwy mcrehed y mnes, tc
gadwyd dJtton o fwyd yo y wlad. drol ' r fantol6r y gelyn."
,. O.'llllpn." tnl'rch I, dlolcb yn fa\n I chl am elrb help J ddallt
pethe y dvddiB bvn. \ pob bendlth arnoch 1 gyd, ml fuom I
tcfrr1lo ·dlpin with wel'd merchetJ yn trlo bod lC'l dyolon, nod
rot gofl~ o hyo allan wru h~lpu '<'h (Cwlnd ye ydnch chl. Dyddda
mtrch I.''
Rhywbcth fel ynn ()(•dd yr ysgwrs, ontl fe nllaf ddwcud rbagor
wrtbvch chw! · Yl' Ol'dd yr nnrhydeddus :\lr~ Lyttclton yn y
Cytaiioo. ac yo et hnuerchlad dvw~dodd fa?- Cymru yo ~'}'ncb
ar,;ytwn~ uk m~lodd y byd cl ~fTelyb wcdl cod.i gwr mwyaf yroc~.
Ac ~th vu mlnt'n l ddweud t'l bod yn falrb ]!M y conat fod
rhan o'i 1\vyddlllnt vo dwyn y rhyfd I d ·•rfyn i w briodoll I walth
Byddln mcrrhed vo dal t'l fn•lchlau l tynuy yn <'tbyn y
~lyn ~~~~jni eio dtf~ a newyn. Attegwyd hyn sn gr~w gun
J, loyd Ot•orsze, ne yc hwnnt'godd fod cynorthwy am11erol
roddodd merchrd y mAett J'r Amnethwyr , n ld yn unl~t wcdi eln
K&lluo~il god! rh~or o fwyd, on~ i wclla t'l an~~awdd ht'fyd.
~
Frl y gwyddoch, old (('rnltll hnwdd ru ynnlll y czyrneraduyatth.
Mcddl'll& wvnebu r tymhornu yn tu holl gyfnewldll\dau, gwlltb
,. wn~·r yn golehl 'n grudtlJan, a b3rUst nos yn llelthio n Uwy-
'l"'
GROUP LEADFR.
HE"LJnnge-rnyv.- Co·operathc (hu••· }tutmy la one of tLt
0 mae p.'lwb yn cyrcbu'n gryno
"Sa. Good Scrvl('(l."
yn
8.1.1.
\
~twladgarwch
pur sydd yno
A b~dd pawb yn cdrychJ.n eu hwyllau gore,
0<~ ci~l<'u hyn neu'r Ua ,
'\eu gyngor dynion call,
C't'wc-h cu gweled yn y Jlatrl yn y bore.
'lac'r trcrmwyr yn nddolf
Y rhlnwt>ddnu sydd l'r ffatri :
Gan foi pau b mor bell-dyma'r cyfle gore
Os hob 1\('f lo lmrgen drom
Rhag rhol i'cb cymydog siom.
Cf'wch el we led yn y ffatri yn y bore.
Cydgatr.-
Rola lfl\rmwr adnabyddus
.El gymydog yn bryderus
A oedd arno eiseu gwartheg o'r siort oreu,
\13<' nroaf ei-;lcu un,
Ond rho,wch funud. m~ddnf'r dyn,
Caf clch gwcled y n y fratrl yn y boreu.
C11d'1an.-
Oli y byddwch wcdJ colll
Gyrr o ddefatd. dim ond boil
Ond odld fawr no. wclwyd hwy yn rhywle;
.Ncu os clslen dyn neu ddan
Adf'g mt"dl ndcg hau
Cc web cl hnne5 yn y ffntrl yo y bore.
CfJ(Jgan.-
Yr O!"dd ruab arnnethwt
cefno~
Yn caru ml'rch t>l hen IZYmvdog
A !'IOnlni nu bnodl pan ddo'r.cytte,
\cam hn.v..laeth at el thad
Dywedodd hwnnw'n llawu fm1
<'aJ dy wt•ld d! yn ' tlatrt yo y bor~.
o
Cydf)a».-
'