Travmaya Maruz Kalmış Çocuklara Ebeveynlik Yapmak
Travmatik olaylara maruz kalmış bütün çocuklar sevilmek
ve kendilerini güvende hissetmek isterler. Ebeveynler
de çocuklarının bu ihtiyaçlarına cevap verebilmek ve
evde iyi bir bakım sunabilmek adına ellerinden gelenin
en iyisini yapmaya çalışırlar. Ancak travmatik olayların
çocuklar üzerinde oluşturabileceği etkileri yeteri kadar
bilmeyen ebeveynler çocuklarının sergilemiş olduğu
bir takım davranışları yanlış yorumlayarak kendilerini
boşuna çabalıyormuş gibi hissedebilir ve kırılabilirler.
Ebeveynlerin bu noktada bilmesi gerekir ki kendilerinin
çocukların sergilemiş olduğu bu problem yaratabilen
davranışlarla mücadele etme yöntemleri etkili
olmayabileceği gibi zarar verici olma ihtimali de bir hayli
yüksektir.
Bu yazıda travmanın doğası, çocuk ve ergenler
üzerindeki etkisi ve çocuğunuza nasıl daha etkili yardım
edebileceğinize yönelik bazı bilgiler paylaşılmıştır. Eğer
ebeveynler olarak travmaya yönelik bilgi birikiminizi
artırabilirseniz
çocuğunuzun
iyileşme
sürecine,
çocuğunuz ile olan ilişkinize ve bir bütün olarak aile
ilişkilerinize fayda sağlayabilirsiniz.
Travma Nedir?
Travma yoğun olarak yaşanmış, bireye zarar verme
olasılığı olan ya da zarar veren bir olaya karşı verilen
duygusal tepki olarak açıklanabilir. Zarar fiziksel ya da
duygusal veya gerçek ya da algılanan olarak ortaya
çıkabileceği gibi çocuğa veya çocuğun kendisini yakın
hissettiği bireylere karşı oluşan tehditlerle de ortaya
çıkabilmekte. Travma yaşanan tek bir olay sonucu
tetiklenebileceği gibi zaman içerisinde yaşanan birden
fazla olaya maruz kalma sonucunda da görülmekte.
Potansiyel travma oluşturabilecek olaylar aşağıdaki gibi
listelenmiştir:
• İstismar (fiziksel, cinsel veya duygusal)
• İhmal
• Yoksulluk (evsiz olma/kalma veya yiyecek yeteri
kadar besin bulamama vb.)
• Sevilen kişilerden ayrı düşme
• Zorbalığa maruz kalma
• Sevilen bir birey veya evcil hayvanın başına gelen
kötü bir olaya tanıklık etme (aile içi ya da toplum
bazlı)
• Doğal afet ve kazalar
• Zihinsel bir hastalık ya da bağımlılık kaynaklı ön
görülmesi güç ebeveyn davranışları
Tedavi Edilmemiş Travmanın Etkileri
Çocuklar genellikle dirençlidir. Hayatlarında yer alan bazı
stres yaratan faktörler (ebeveynlerin okula bıraktıktan
sonra kendisinden ayrılması, ilk kez bisiklet kullanma,
bir oyun ya da performans öncesi yaşanan gerginlik,
vb.) Çocukların beyin gelişiminde ve yeni beceriler
kazanmasında son derece yardımcı. Ancak tanımda da
verildiği üzere travma çocuğun hayatında stres yaratan
ve çocuğun bununla baş etme mekanizmalarının yetersiz
kaldığı durumlarda oluşur. Bu tür travmatik olaylar
çocukların bedenlerinde hızlı kalp atışı ve yüksek kan
basıncı gibi bedensel değişikliklere yol açabilen ‘’savaş,
kaç ya da dur’’ tepkisini ortaya çıkarabileceği gibi
zihinlerinde bir takım değişiklikliklere sebebiyet vererek
dünyayı algılama ve ona tepki verme durumlarında
farklılıklara yol açabilmekte.
Bir çok vakada travmaya sebebiyet veren olayın etkileri
uzun sürmüyorsa çocukların beden ve zihinleri hızlıca
kendini toparlayabilmekte. Ancak bazı çocuklar için ne
yazık ki travma normal gelişim sürecinde aksaklıklara
sebebiyet verebilmekle birlikte uzun süreli etkileri de
beraberinde getirmekte.
THE CLAPPER 2018 - 2019
103
ZÜMRESİ
ÇOCUKLARDA TRAVMA