THE CLAPPER 2018-2019 | Page 105

Ebeveynlerin çocuklarının problem yaratan davranışlarının öğrenilmiş, stres yaratan bir duruma tepki olabileceğini bilmesi son derece önemli. Öyle ki, bu problem yaratan davranışlar çocuğun içinde bulunduğu o güvensiz ortamda onu hayatta tutan etken de olabilir. Çocuğunuzun kendini tekrardan güvende hissettiği bir ortamda beden ve beynin daha uygun davranışlar sergilemeyi öğrenmesi biraz zaman ve sabır gerektirir. ”Travma yaşamış bir çocuğa ebeveynlik yapmak ‘’kötü çocuk’’ düşüncesinden başına kötü şeyler gelmiş çocuk düşüncesine bir değişim gerektirir”. Travmayı Neler Tetikler Çocuğunuzun beklenmeyen ve rasyonel olmayan ya da aşırı olduğunu düşündüğünüz bir davranış sergilemesi onun bir travma tetikleyicisine maruz kaldığının belirtisi olabilir. Bir travma tetikleyicisi tamamen farklı bir ortamda meydana gelmiş ancak çocuğa olayın asıl halini hatırlatan bir uyarıcı olabilir. Örneğin; ses, koku, his, mekan, duruş, ses tonu, ve hatta duygular. Travmatik bir olaya maruz kalmış olan çocuklar kendilerini güvensiz hissettiklerinde ya da bir tetikleyiciye maruz kaldıklarında geçmişte yaşanmış olan olayı tekrar yaşayabilirler. Çocuğun bu durumda sergilediği savaş, kaç ya da dur tepkisine bağlı olarak öfke krizi, kasten dinlememe veya meydan okuma gözlemlenebilir. Travmayı tetikleyen olaylara verilen tepkileri planlanmamış ve kasti olmayan refleks olarak düşünebiliriz. Çocuklar beyin ve bedenlerinin travmatik bir olayın anısı ile baş edememesi durumunda sergiledikleri davranışların kendilerine veya başkalarına zarar verdiğini fark edememe imkanları bir hayli yüksektir. Yaşa Bağlı Belirtiler Tablo 2 de travmaya maruz kalmış çocukların gelişim döneminin farklı aşamalarında sergileyebilecekleri bazı belirtiler ve davranışlar yer almaktadır. Travma geçirmiş birçok çocuk için gelişim düzeyleri takvim yıllarındaki yaşlarının gerisinde kalmaktadır. Bu durumda çocuğunuzun daha erken yaşlardaki çocuklarda daha sık görülen davranışları sergilemesi olağandır. Tablo 2. Farklı Yaşlardaki Çocuklarda Travma Belirtileri Okul Çağındaki Çocuklar (6-12 Ergenlik Dönemindeki Çocuklar (13-18 Yaş Arası) Yaş Arası) • • • Kolayca baş edebilmek veya sakin • kalmada zorlanmak. • • Sık sık öfke nöbeti geçirmek. • Sinirlilik, ‘’Karışıklık’’. • Dünyayı keşfetmede gönülsüzlük. • • Yaşıtlarından daha fazla ya da az aktivite • de bulunmak. • • Travma yaratan olayları konuşarak veya drama yaparak tekrarlamak. • • Fiziksel gelişimde, dil gelişiminde, • vb. kilometre taşlarında gecikmeler yaşama. • • • Dikkatini vermede güçlük. Sessiz veya soyutlanmış olma. Sık sık gözyaşı dökme ve üzüntü. Sıklıkla korkutucu his ve fikirlerden bahsetme. Bir aktiviteden diğerine geçişte zorluk yaşama. Akran ve yetişkinlerle çatışma. Okul performansında değişiklikler. Yalnız bırakılmasını istemek. Akranlarından daha az ya da fazla yeme. Evde ve veya okulda başını derde sokmak. Ortada bir sebep olmadan sıklıkla baş ve karın ağrısı çekme. Genç çocukların daha sık sergilediği davranışları sergilemek (parmak emme, yatağını ıslatma, karanlıktan korkma. • Travma ile alakalı sıklıkla konuşma veya varlığını yok sayma. • Kurallara uyma ve konuşmayı sıklıkla reddetme. • Sürekli yorgun olma, akranlarından daha az veya fazla uyuma, kâbuslar görme. ZÜMRESİ Genç Çocuklar (0-5 Yaş Arası) • Riskli davranışlar sergileme. • Kavgaya bulaşma. • Arkadaşlarla vakit geçirmek istememe. • Alkol veya madde kullanımı, evden kaçma, ya da kanunen başını belaya sokma. THE CLAPPER 2018 - 2019 105