Ebeveynlerin
çocuklarının
problem
yaratan
davranışlarının öğrenilmiş, stres yaratan bir duruma
tepki olabileceğini bilmesi son derece önemli. Öyle ki, bu
problem yaratan davranışlar çocuğun içinde bulunduğu
o güvensiz ortamda onu hayatta tutan etken de olabilir.
Çocuğunuzun kendini tekrardan güvende hissettiği
bir ortamda beden ve beynin daha uygun davranışlar
sergilemeyi öğrenmesi biraz zaman ve sabır gerektirir.
”Travma yaşamış bir çocuğa ebeveynlik yapmak ‘’kötü
çocuk’’ düşüncesinden başına kötü şeyler gelmiş çocuk
düşüncesine bir değişim gerektirir”.
Travmayı Neler Tetikler
Çocuğunuzun beklenmeyen ve rasyonel olmayan ya da
aşırı olduğunu düşündüğünüz bir davranış sergilemesi
onun bir travma tetikleyicisine maruz kaldığının belirtisi
olabilir. Bir travma tetikleyicisi tamamen farklı bir
ortamda meydana gelmiş ancak çocuğa olayın asıl halini
hatırlatan bir uyarıcı olabilir. Örneğin; ses, koku, his,
mekan, duruş, ses tonu, ve hatta duygular.
Travmatik bir olaya maruz kalmış olan çocuklar
kendilerini güvensiz hissettiklerinde ya da bir
tetikleyiciye maruz kaldıklarında geçmişte yaşanmış
olan olayı tekrar yaşayabilirler. Çocuğun bu durumda
sergilediği savaş, kaç ya da dur tepkisine bağlı olarak
öfke krizi, kasten dinlememe veya meydan okuma
gözlemlenebilir. Travmayı tetikleyen olaylara verilen
tepkileri planlanmamış ve kasti olmayan refleks
olarak düşünebiliriz. Çocuklar beyin ve bedenlerinin
travmatik bir olayın anısı ile baş edememesi durumunda
sergiledikleri davranışların kendilerine veya başkalarına
zarar verdiğini fark edememe imkanları bir hayli yüksektir.
Yaşa Bağlı Belirtiler
Tablo 2 de travmaya maruz kalmış çocukların gelişim
döneminin farklı aşamalarında sergileyebilecekleri
bazı belirtiler ve davranışlar yer almaktadır. Travma
geçirmiş birçok çocuk için gelişim düzeyleri takvim
yıllarındaki yaşlarının gerisinde kalmaktadır. Bu durumda
çocuğunuzun daha erken yaşlardaki çocuklarda daha sık
görülen davranışları sergilemesi olağandır.
Tablo 2. Farklı Yaşlardaki Çocuklarda Travma Belirtileri
Okul Çağındaki Çocuklar (6-12 Ergenlik Dönemindeki Çocuklar (13-18
Yaş Arası)
Yaş Arası)
•
•
• Kolayca baş edebilmek veya sakin
•
kalmada zorlanmak.
•
• Sık sık öfke nöbeti geçirmek.
• Sinirlilik, ‘’Karışıklık’’.
• Dünyayı keşfetmede gönülsüzlük.
•
• Yaşıtlarından daha fazla ya da az aktivite
•
de bulunmak.
•
• Travma yaratan olayları konuşarak veya
drama yaparak tekrarlamak.
•
• Fiziksel gelişimde, dil gelişiminde, •
vb. kilometre taşlarında gecikmeler
yaşama.
•
•
•
Dikkatini vermede güçlük.
Sessiz veya soyutlanmış olma.
Sık sık gözyaşı dökme ve üzüntü.
Sıklıkla korkutucu his ve
fikirlerden bahsetme.
Bir aktiviteden diğerine geçişte
zorluk yaşama.
Akran ve yetişkinlerle çatışma.
Okul
performansında
değişiklikler.
Yalnız bırakılmasını istemek.
Akranlarından daha az ya da
fazla yeme.
Evde ve veya okulda başını
derde sokmak.
Ortada bir sebep olmadan
sıklıkla baş ve karın ağrısı çekme.
Genç çocukların daha sık
sergilediği
davranışları
sergilemek (parmak emme,
yatağını ıslatma, karanlıktan
korkma.
• Travma ile alakalı sıklıkla konuşma veya
varlığını yok sayma.
• Kurallara uyma ve konuşmayı sıklıkla
reddetme.
• Sürekli yorgun olma, akranlarından
daha az veya fazla uyuma, kâbuslar
görme.
ZÜMRESİ
Genç Çocuklar (0-5 Yaş Arası)
• Riskli davranışlar sergileme.
• Kavgaya bulaşma.
• Arkadaşlarla vakit geçirmek istememe.
• Alkol veya madde kullanımı, evden
kaçma, ya da kanunen başını belaya
sokma.
THE CLAPPER 2018 - 2019
105