ñqïe ÷ ≥
eT‘· e ÷] Œ & ÉT \ ≈ £ î n & ÉT ¶> √ \ T >± < äT ]« ìjÓ ÷> ∑ + # ˚dæqyê &. ˚ eT‘·+ e ÷ s ì ¡ Væ≤ +< äTe ⁄\| ü≥ ¢ < ës TD ¡ < äT ]« eø å £ #·÷|, æ < äTsêàs | Z ¡ ⁄ ü Ä + ø \‘ å £ √ nee ÷ ì + ∫, HêHê $< Ûë \ ø ±\ TÃ≈ £ î ‹ qï yê & ˚. Á ¬ ø’ düÔe + # ˚ ‹ ˝À ◊s√bÕ < ˚XÊ \ T | & ü çq u≤ < \ ä Û ø £+ fÒ, nqTuÛ $+ Ñ ∫q sê »´; uÛÑ‘·‡+ ø £+ fÒ yÓsTT ´¬ s≥T ¢ m≈ £ îÿy˚ ÇkÕ ¢$ Tø˘ < äTsêÁø £ eTD < ës ¡ T \ eT ÷\+>± uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ + nqTuÛÑ $+ ∫ +~.
ÇkÕ ¢$ Tø˘ kÕÁe ÷»´ yê < äT \ es ¡ dü < ë & ÉT \ qT + ∫ m≥ º πø \ ≈ £ î ø ± düÔ‘ Ó | üŒ ] ˝≤ ¢ yÓ ÷ ˝Ò < √ Ç + ø√ $< ˚o eT‘· yÓTÆq Á ¬ ø’ düÔe + < ë & ÉT \ T yÓTT < ä \ j ·÷´ sTT. 16e X¯‘ êã ›+ ˝À > √yê˝À, Ç‘· s ¡ ÁbÕ +‘ ê˝À ¢ n ~ Ûø ± s ¡+ # ˚õøÏÿ +#· T≈ £ îqï Á ¬ ø’ düÔe ⁄\ T‘· eT eT‘ êìï yê ´| æ +| üCÒj · T { ≤ìøÏ, < ëì˝À # ˚πs +< äT≈ £ î ìsêø £]+ ∫q Væ≤ +< äTe ⁄\ qT ∫Á‘· Væ≤ + dü \ T ô |{ Ï º ∫Á‘· e < Ûä # ˚ùd +< äT≈ £ î mHÓïìï n | òü ÷ sTT‘ ê ´\ ≈ £ î bÕ \ Œ & Ü ¶ s ¡ qï ~ s ¡ ø £ Ôdæø £ Ô | òüTÀs ¡ #·] Á‘·. ø ±\+ nqT≈ L £ *+ ∫ ñ + fÒ ny˚ | ÷‘· ü ò Tø ±\ qT b˛qTb˛qT < ˚X¯eT +‘·{ ≤ ˇ & ç > ∑ { Ï º eT‘·; uÛÑ‘·‡+ ˝À‘· eT j · T ÷ s ¡| t ] ø ± s ¡ T ¶\ qT ãVüQXÊ Ç +& çj ·÷ ˝À » j · TÁ | ü < ä +>± ã < ä ›\ T ø = ≥ º> ∑ * π > yêπs. yê ] Ks ¡ à ø = B ›, eTq n < äèwü º+ ø = B › n < ˚ düeTj ·÷ q ◊s√bÕ˝À dü + düÿs D ¡ yê < + ä Á | üã *, Á ø ¬ dü’ Ôe eT‘ √Hêà < + ä MT <, ä sê » ø j ° T · e ´ edü úqT n ~ ÁuÛ Ñwüß º| { ü º+ Ï ∫q < äT ]«< Ûëq + MT < ä Á | ü »\ T ÄÁ > ∑Væ≤ + ∫, eT‘· sê » ø ° j ·÷\ qT n +‘· yÓTT +~+# ês ¡ T. Á ¬ ø’ düÔe eT‘·+ ñ≈ £ îÿ øö –* qT + ∫ sê » ø ° j · T e ´ edüú ãj · T≥ | ü & É≥ +‘ √ Ç +& çj ·÷ qT ÄÁø £$ T + ∫q Ä + π >¢ j · TT \ T sê » ø ° j · T e ´ eVü ‰ sê˝À ¢ Ä eT‘ êìøÏ ø ± düÔ < ä ÷ s ¡+ »]>± s ¡ T. uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ eT ÷ ˝≤ \ qT y˚≥T y˚ùd bÕ | æwæ º eP ´ Vü≤ + ˝À uÛ≤ > ∑ +>± $ TwüqØ dü ÷ ÿfi¯ ¢ qT, ø ± ˝ÒJ \ qT Áb˛‘·‡ Væ≤ + ∫, eT‘ ê +‘· Øø s £ D ¡ \ ≈ î £ j T · < ∏ëX¯øÏ Ô }‘·+ Ç∫ÃHê | ü ] bÕ \ q˝À Á ¬ ø’ düÔyêìøÏ bı *{ Ïø £ ˝Ÿ @»+ ≥T ¢>± ø ± ø £ dü «‘·+ Á‘·+>± e ´ eVü≤ ]+# ês ¡ T. ø ± ã { Ï º | òüTÀØ \ T, œ ©®\ T,‘· T > ∑ ¢ ø˘ \ T, yÓTT > ∑˝≤sTT \ Vü≤j T · + ˝À ÇkÕ ¢$ Tø˘ f Ás … sY ¡ e˝ … Á _{ Ïwt Vü≤j ·÷+ ˝À ÁøÏdæ º j · THé f … Ás ¡ sY uÛ≤s ¡‘·< ˚XÊìï u≤ ~ Û +#· ˝Ò < äT. nsTT‘ ˚H˚ $ T? $ TwüqØ dü ÷ ÿfi¯ó ¢, $ TwüqØ Vü ‰ dæŒ≥fi¯ ¢ < ë « sê Væ≤ +< äTe ⁄\ qT ˝Àãs ¡#· Tø = ì, s ¡ ø £ s ¡ ø ±\ T >± Á | ü˝ÀuÛÑ ô |{ Ï º, $< ë ´ e +‘· T \ yÓT < äfi¯ ¢ ˝ÀøÏ | ü < ∏äø £+ Á | üø ± s ¡+ Væ≤ +< ÷ ä eT‘·+, Væ≤ +< ÷ ä dü + düÿè ‹, ÁbÕNq ñ »®«\ #·] Á‘·\ MT < ä < ˚ « cÕìï møÏÿ + ∫— Á ¬ ø’ düÔe eT ÷& ÛÉ‘ ê « ìï #=| æŒ +# ês ¡ T. Á ¬ ø’ düÔe eT‘· esêZ \ T Ç + ^ ¢ wüß yêfi¯ ¢ @\ Tã & ç˝À < ˚XÊìøÏ # ˚dæq Vü ‰ ì kÕe ÷ q ´ yÓTÆq ~ ø ±< äT. j · T ÷ s ¡| t˝À Á ¬ ø’ düÔe + ˝≤ >± Ç +& çj ·÷ ˝À sêC≤ ´~ Ûø ± sêìï‘· q Ä ~ Û | ü‘·´ ø ±\+ ˝À < äT ]« ìjÓ ÷> | ∑ üs ∫ ¡ + B, eTVü ‰; uÛ‘ Ñ ê ‡\ qT düèwæ º+ ∫ ∫e ] øÏ < ˚XÊìï eTTø £ ÿ \ T # ˚dæ +~ ÇkÕ ¢+! nìï
$ cÕqTuÛÑyê \‘· s ¡ Tyê‘ Ó’ Hê eTq + > ∑TDbÕsƒ ¡+ H˚sê «* ø £< ë? eT∞ ¢ n≥Te +{ Ï | üTÀs ò ¡ < äTsê >‘ ∑ ê \ ≈ î£ ÄkÕÿs ¡+ ˝Ò≈ £ î +& Ü > ∑ { Ï º ø £ ≥ º& ç # ˚j · Te < ë ›?
uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ + yÓTT‘ êÔìï ÇkÕ ¢ MTø £]+ ∫ < ës ¡ T˝Ÿ ÇkÕ ¢+>± e ÷ s ¡ à & É + < Û˚ ´ j · TyÓTÆq ÇkÕ ¢+ q ÷, Ç +& çj ·÷ qT Á ¬ ø’ düÔMø £]+# ê \ ì ø £+ ø £ D + ø £ ≥T º ≈ £ îqï Á ¬ ø’ düÔyêìï ø ± düÔ ø £+ Á { À \ T # ˚dæ, uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ + uÛ≤s ¡‘·< ˚X¯ +>± $ T – ˝Ò +< äT≈ £ L, < ëìøÏ ÁbÕDyÓTÆq düHê‘· q < Ûäs ¡ à +, Ä < ÛäsêàìøÏ Á | ü ‹ s ¡÷| üyÓTÆq Væ≤ +< ÷ ä eT‘·+ ã +< äHê Û \ T‘ +#· Ó Tø = ì dü « sê »´+ ˝À e ] ∆˝Ò ¢+< äT≈ £ î nìï C≤Á > ∑‘· Ô \÷ rdüTø√e < ë ›? yêdüÔe +>± »]–+< ˚ $ T { Ï? kÕ «‘·+ Á‘·´ b˛sê≥ø ±\+ ˝À‘· q sê‘· ˝À ¢>± ì, ñ | üHê ´ kÕ˝À ¢>± ì ª ôd≈ £ î ´\]»+ μ } ùd m‘· Ôì » eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA dü «‘·+ Á‘·+ e # êÃø £
kÕ «‘·+ Á‘·´ b˛sê≥ø ±\+ ˝À‘· q sê‘· ˝À ¢>± ì, ñ | üHê ´ kÕ˝À ¢>± ì ª ôd≈ £ î ´\]»+ μ } ùd m‘· Ôì » eVü≤sY˝≤˝Ÿ HÓÁVüA dü «‘·+ Á‘·+ e # êÃø £ ôd≈ £ î ´\]»+ eT‘ êìøÏ eTVü ‰ Á | üeø £ Ô >± e ÷ sê & ÉT. bÕXÊÑ·´ sê » ø ° j · T | ü ] uÛ≤wü qT + ∫‘· q≈ £ î bòÕwüqãT˝Ÿ >± ø £ ì | æ + ∫q ôd≈ £ î ´\]»+ | ü < ëqïsTT‘ ˚ ø = fÒ º XÊ & ÉT. bÕXÊÑ·´ < ˚XÊ˝À ¢ Ä | ü < ëìï @ ñ < ˚ › X¯ +‘ √ yê & Üs√ < ëìøÏ e ÷ Á‘·+ C …\¢ ø ={ ≤ º& ÉT. ns ¡ ú + yÓTT‘· Ô + e ÷ πsÃXÊ & ÉT. dü + ≈ £ î∫‘·+, eTVü ‰ eT ÷ s ¡ â + nsTTq
( Closed creed) Á ¬ ø’ düÔe + MT < ä ùV≤‘· Tyê < äT \, e ÷ qe‘ êyê < äT \ ‹ s ¡ T > ∑Tu≤≥T≈ £ î Á | ürø £, ãVüQfi¯‘ ê « ìøÏ dü + πø‘·+ nsTTq bÕXÊÑ·´ ôd≈ £ î ´\] C≤ìï n ‹‘ Ó *$>±, ÁuÛÑwüß º | ü { Ï º+# ê & ÉT.
ôd≈ £ î ´\]»+ eT‘ êìøÏ eTVü ‰ Á | üeø £ Ô >± e ÷ sê & ÉT. bÕXÊÑ·´ sê » ø ° j · T | ü ] uÛ≤wü qT + ∫‘· q≈ £ î bòÕwüqãT˝Ÿ >± ø ì £ | + æ ∫q ôd≈ î £ ´\]»+ | < ü ëqïsTT‘ ˚ ø = fÒ XÊ º & ÉT. bÕXÊÑ·´ < ˚XÊ˝À ¢ Ä | < ü ëìï @ ñ < X¯ › ˚ +‘ √ yê & Üs√ < ëìøÏ e ÷ Á‘·+ C …\¢ ø ={ ≤ º& ÉT. ns + ú ¡ yÓTT‘· + Ô e ÷ πsÃXÊ & ÉT. dü + ≈ £ î∫‘·+, eTVü ‰ eT ÷ s ¡ â + nsTTq
( Closed creed) Á ¬ ø’ düÔe + MT < ä ùV≤‘· Tyê < äT \, e ÷ qe‘ êyê < äT \ ‹ s ¡ T > ∑Tu≤≥T≈ £ î Á | ürø £, ãVüQfi¯‘ ê « ìøÏ dü + πø‘·+ nsTTq bÕXÊÑ·´ ôd≈ £ î ´\] C≤ìï n ‹‘ Ó *$>±, ÁuÛÑwüß º | ü { Ï º+# ê & ÉT. ÇkÕ ¢+, Á ¬ ø’ düÔe +, ø £ eT ÷´ ì »+ ˝≤ +{ Ï Closed creed | æ & çyê < ë \ ≈ £ î < ëìï s ¡ øå ± ø £ e # êìï # ˚dæ, ãVüQfi¯‘ ê « ìøÏ ô |{ Ï º+~ ù | s ¡ sTTq ñ < ës ¡ Væ≤ +< ä ÷ eT‘ êìï ≈ £ îfi¯ó ¢ ø = B › ≈ £ îfi¯ ¢ u §& ç # ê & ÉT. yÓ ÷ dü | üP ]‘· yê >±& É + ãs ¡+ ˝À ª ôd≈ £ î ´\]»+ μ | ü < ëìï < ˚oj · T dü + düÿè ‹ ì, uÛ≤s ¡ rj · T < Ûäsêàìï, C≤ ‹ ñ »®«\ yês ¡ dü‘ ê « ìï < ˚ « wæ +# ˚ Á | ü ‹ | ü > ∑yê & çø ° yê≥yÓTÆq, ˝≤uÛÑkÕ { Ï nsTTq sê » ø ° j · T | ü +# êø £ å ]>± e ÷] Ãy˚XÊ & ÉT. $ U≤ ´‘· Á > +< ∑ äø ∏ s £ Ô¡ d”‘ êsêyéT > √j T˝Ÿ ·
# Ó | æŒq≥T º `
The first Prime Minister of independent India became the leader of a Muslim-Christian-Communist Combine. Now everything which Hindus held sacred could be questioned, ridiculed, despised and insulted. At the same time the darkest dogmas of Islam and Christianity were not only placed beyond the pale of discussion but also invested with divinity any one who asked any inconvenient questions about them invited the attention of laws which were made more and more punitive.
( Pseudo-Secularism, Sitaram
Goel, P. 7)
( dü «‘·+ Á‘· uÛ≤s ¡‘·‘=* Á | ü < Ûëì eTTdæ ¢+ ` ÁøÏdæ j º THé`ø · eT £ ÷´ ìdüT º ≈ L≥ £ $ TøÏ Hêj T≈ · î £ & Éj ·÷´& ÉT. Væ≤ +< äTe ⁄\ T | ü $ Á‘·+>±‘·*# ˚ < ˚qïsTTHê Ç | ü� & ÉT Á | ü • ï +#· e #· T× π >*# ˚j · Te #· T× @ e –+#· Tø√e #· T× nee ÷ ì +#· e #· TÃ! n < ˚ düeTj · T + ˝À ÇkÕ ¢+, Á ¬ ø’ düÔyê \ ≈ £ î dü + ã +~ Û + ∫q eTVü ‰ eT ÷& ÛÉ dæ < ë∆ +‘ ê \ qT #· s ¡ Ã≈ £ î nr‘· yÓTÆq≥T º #·÷ ô | ≥ º ≥y˚T ø ±< äT. yê { ÏøÏ ~ e ´‘ ê « ìï ÄbÕ ~+# ês ¡ T. yê { Ï > ∑T ]+ ∫ Çã“+~ ô | fÒ º Á | üX¯ï \ T y˚ùdyê ] MT < ä #·{ ≤ º\ T < äèwæ º ô |& É‘ êsTT. Ä #·{ ≤ º ˝À ¢ • ø £ å \ qT b˛qTb˛qT rÁe + # ˚XÊs ¡ T.)
�
23 p˝ …’, 2018 25