Á | ü‘ ˚ ´ ø £ yê ´ dü +
$ Hêj · Tø˘ < ëyÓ ÷< äsY kÕes ¡ ÿsY.. á ù | s ¡ T $ q >± H˚ uÛ≤s ¡ rj · TT \+< ä ] eT ~ ˝À < ˚X¯uÛÑøÏÔ ñbıŒ +> ∑T‘· T +~. Á _{ Ïwt n ~ Ûø ± sêìï ~ Ûø £ ÿ ]+ ∫ kÕ «‘·+ Á‘·´ b˛sê { ≤ìï yê ] < ˚X¯ sê »< Ûëì q & ç > ∑ & É ¶ MT < ä≈ £ î rdüT ¬ ø [¢ q $| ü ¢ eMs ¡ T & ÉT..
m +< äs√ $| ü ¢ eø ± s ¡ T \ ≈ £ î, kÕ «‘·+ Á‘·´ düeTs ¡ jÓ ÷< äT Û \ ≈ î £ dü ÷ Œ ] Ôì∫Ãq Ms T ¡ & ÉT.. s ¬ +& ÉT j ·÷ eJ e® ø ± sê >± s ¡ • ø £ å \ T | ü & ç n +& Ée ÷ Hé C …’\ T˝À 27 @ fi¯ó ¢
< äTs ¡“¤ s ¡ J $‘·+ > ∑ & ç | æHê #·*+#· ì BÛs ¡ T & ÉT Ms ¡ kÕes ¡ ÿsY.
< ˚X¯ + ø√dü + J $‘ êìï n ] Œ +#· T≈ îqï £ kÕes ÿsY ¡ Á _{ Ïwt bÕ \ qô |’ b˛sê { ≤ìøÏ e ÷ Á‘· y˚T | ü ]$ T‘·+ ø ± ˝Ò < äT. ˇø £ ø £$>±, s ¡#· sTT‘·>±, eø £ Ô >±, #·] Á‘· ø ± s ¡ Tì >±, dü +| òüT dü + düÿs ¡ Ô >± ôV’ ≤ +< äe düe ÷ C≤ìï C≤ > ∑�‘· | ü ]# ês ¡ T.
1857 kÕ «‘·+ Á‘·´ dü + Á >± eT +‘· sê «‘· ádæ º+& çj ·÷ ø £+ ô | ˙ qT + ∫ Á _{ Ïwt yês T ¡ uÛ≤s ¡‘ YqT kÕ « BÛq + # ˚düTø = ì bÕ \ qô |’ | ü≥T º _–+# ês ¡ T. uÛ≤s ¡ rj · TT \ | ü ] dæú ‹ ô | q + qT + ∫ bısTT ´ ˝À | ü & É ¶ f … Æ ¢+~. $ Hêj · Tø˘ < ëyÓ ÷< äsY kÕes ¡ ÿsY » ìà +# ˚ Hê { ÏøÏ < ˚X¯ + ø £ sƒ√s ¡ u≤ìdü‘·«+ ˝À eT > ∑TZ‘·÷ nwü º ø £ cÕ º\ T | ü & ÉT‘ √ +~. BìøÏ‘ √ & ÉT kÕe ÷ õø £ ø £ ≥T º u≤≥T ¢, eT ÷& ÛÉ $ XÊ « kÕ \ ˝À eTTì – b˛sTTq uÛ≤s ¡‘· düe ÷ C≤ìï dü + düÿ ]+# +< ˚ äT mH√ï kÕ +| æTø ò £, eT‘· ñ < ä ´ e ÷\ T e # êÃsTT. eTs√yÓ’| ü ⁄ Á _{ Ïwt bÕ \ q≈ £ î e ´‹ πsø £+>± XÊ +‹ j · TT‘· b˛sê { ≤ \ ≈ £ î‘ √ & ÉT s ¡ Vü≤dü ´ $| ü ¢ y√ < ä ´ e ÷\ T ≈ £ L & Ü ÁbÕs ¡+ uÛÑ eTj ·÷´ sTT. Ç˝≤ +{ Ï | ü ] dæú‘· T˝À ¢ » ìà + ∫q kÕes ÿsY ¡ kÕ «‘·+ Á‘·´+ ø√dü + b˛sê & ˚ s Vü≤dü ¡ ´ $| e¢ ü jÓ ÷< ÛäT & ç >± e ÷ sê & ÉT. n < ˚ düeTj · T + ˝À Äj · Tq kÕVæ≤ry˚‘· >±, Ô #·] Á‘· ø ± s Tì ¡ >±, dü +| òüT dü + düÿs >± Ô ¡ _ Ûqï ø√D≤˝À ¢ ùde \ T n +~+# ês ¡ T.
< ˚X¯ + ø√düy˚T J $‘·+
$ Hêj Tø˘ · < ëyÓ ÷< äsY kÕes ÿsY ¡ J $‘ êìï s ¬ +& ÉT uÛ≤ >±\ T >± Ä $ wüÿ ]+#· e #· TÃ. Ç +< äT˝À eTT +< äT >± Á | ü < ∏äe ÷ sê∆ìï #·÷< ë ›+. 1883 y˚T 28q Hêdæø˘ õ˝≤ ¢ uÛ≤ > ∑ ÷ s ¡ T Á >± eT + ˝À < ëyÓ ÷< äsY | ü +‘ Y, sê < Ûëu≤sTT < ä +| ü‘· T \ ≈ £ î » ìà +# ês ¡ T $ Hêj · Tø˘ < ëyÓ ÷< äsY kÕes ÿsY ¡. kÕes ÿsY ¡ nqï > ∑DÒwt < ëyÓ ÷< äsY kÕes ¡ ÿsY,‘· eTTà & ÉT Hêsêj · TD sêe ⁄ kÕes ¡ ÿsY. á eTT > ∑TZs ¡ T k˛ < äs ¡ T \ T ∫qï | ü ⁄ Œ & ˚‘·*¢< ä + Á & ÉT \ qT b˛ >= ≥T º ≈ £ îHêïs ¡ T.
ÄHê { Ï Á _{ Ïwt bÕ \ q˝À uÛ≤s ¡ rj · TT \ T | & ü ÉT‘· Tqï ø cÕ £ º\ qT #·÷ dæ #·*+ ∫b˛sTTq kÕes ÿsY ¡ k˛ < äs ¡ T \ T‘· eT ≈ £ î \ < ˚e‘· nwü º uÛÑTC≤ < ˚ $ eTT +< äT < ˚X¯ kÕ «‘·+ Á‘·´+ ø√dü +‘· eT J $‘ êìï düeT ] ŒkÕÔeTì Á | ü ‹»„ # ˚XÊs ¡ T. á ÄX¯j · T kÕ < Ûäq ø√dü + ª sêh uÛÑø £ Ô düeT ÷ Vt≤, $ TÁ‘· y˚Tfi≤, n _ Ûqe uÛ≤s ¡‘ Yμ nH˚ dü + düú \ qT kÕú | æ +# ês ¡ T.
26 28 y˚T, 2018 y˚T 28 kÕes ¡ ÿsY » j · T +‹ Á | ü‘ ˚ ´ ø £+
| ü ⁄ DÒ ô | s ¡ TZ ´ düHé ø ± ˝ÒJ˝À _ m | üP ] Ô # ˚düT≈ £ îqï $ Hêj · Tø˘ < ëyÓ ÷< äsY kÕes ¡ ÿsY ª u≤sY-m { Ÿ-˝≤μ #·< äTe ⁄ ø√dü + 1906˝À \+& ÉHé ãj · T \ T < ˚sês ¡ T. Hê ´ j · T $< ä ´ ô |’ øÏ ˇø £ kÕ≈ £ î e ÷ Á‘· y˚T. n | üŒ { Ïπø kÕes ÿsY≈ ¡ î £ $ yêVü≤yÓTÆ +~. ˇø £ ≈ îe £ ÷ s T ¡ & ÉT ≈ L £ & Ü.‘ Ó \¢ yê ] > ∑ & É ¶ \+& ÉHé qT + ∫ $| ü ¢ y√ < ä ´ eT + q & ÉbÕ \ H˚ ø � £‘· ìX¯Ãj T · +‘ √ nø ÿ £ & çøÏ yÓfi≤ s ¢ T ¡. $| e¢ ü ø ± s T ¡ \‘ √ ø £* dæ | üì # ˚XÊs T ¡. yês ¡+<] ä ø ° kÕes ÿsY ¡ s ¡÷| ü + ˝À ˇø £ e ÷ s ¡ Z < ä ] Ù ø £ ì | æ +# ê & ÉT. kÕes ¡ ÿsY \+& ÉHé˝À ñqï düeTj · T + ˝ÀH˚ nqï > ∑DÒwt kÕes ¡ ÿsY≈ £ î Á _{ Ïwt Á | üuÛÑT‘·«+ n +& Ée ÷ Hé˝À ø ± sê >± s ¡ • ø £ å $~ Û + ∫ +~. kÕes ¡ ÿsY Hê ´ j · T $< ä ´ | üP ] Ô # ˚dæHê, Á _{ Ïwt sêDÏøÏ $< Û˚j · T‘· Á | üø £{ Ï +#· & ÜìøÏ ìsêø £]+ ∫q +< äT≈ £ î u≤sY m { Ÿ ˝≤ | ü { ≤ º ìsêø £]+# ês ¡ T. kÕes ¡ ÿsY ≈ £ î & ç uÛÑT »+ eT < äHé˝≤˝Ÿ ~ Û + Á >± u …+>± ˝ŸqT $ uÛÑõ + ∫q Ç +& çj ·÷ yÓ’ ÁkÕjYT ˝≤sY ¶ ø £ s ¡® HéqT Vü≤‘· e ÷ sêà & ÉT. > ∑DÒwt kÕes ¡ ÿsY≈ £ î • ø £ å $~ Û + ∫q C≤ø £‡ Hé nH˚ n ~ Ûø ±] ì nq +‘· \ ø £ ÎD ø £ s ¡ Ωπs nH˚ $| ü ¢ e jÓ ÷< ÛäT & ÉT ø ±* à #·+ bÕ & ÉT. á ¬ s +& ÉT | òüT≥q \‘· sê «‘· $ Hêj · Tø˘ < ëyÓ ÷< äsY kÕes ¡ ÿsYô |’ ì | òü ÷ ô |]–+~. ∫es ¡ ≈ £ î bÕ ´] dt qT + ∫ \+& ÉHé e∫Ãq kÕes ¡ ÿsYqT ¬ s’ ˝Ò « ùd º wüHé˝À ã +~ Û +# ês ¡ T. d”º eTsY˝À uÛ≤s ¡‘ Y≈ £ î rdüTø = düTÔ +& É >± düeTTÁ < ä + ˝À < ä ÷ øÏ‘·| æŒ +#· T≈ £ îH˚ Á | üj · T‘· ïeT ÷ | òü *+#· ˝Ò < äT.
$ Hêj Tø˘ · < ëyÓ ÷< äsY kÕes ÿsY≈ ¡ î £ Hê ´ j TkÕúq · + n +& Ée ÷ Hé C …’\ T˝À ¬ s +& ÉT j ·÷ eJ ® e ø ± sê >± s ¡
• ø £ å \ T( 50 @ fi¯ó ¢) $~ Û + ∫ +~. Hê ´ j · TeT ÷] Ô Ä rs ¡ TŒqT Á | üø £{ Ïs #·>± H˚. ª Á _{ Ïwt yê ] øÏ | ü ⁄ qs ¡® qà MT < ä qeTàø £+ ñ +< äqïe ÷ ≥μ nì #· eT‘· ÿ ]+# ês T¡ BÛXÊ * nj · Tq kÕes ¡ ÿsY. n +‘ ˚ø ±< äT Äj · Tq
j ·÷ e < ëdæ Ôì Á | üuÛ ÑT‘·«+ kÕ « BÛq + # ˚düT≈ î £ +~. BìøÏ düŒ +~ dü ÷ Ô ª< ˚X¯eT +‘ ê Hê < Ó’ q | ü ⁄ Œ & ÉT kı +‘· ÄdæÔ ˝Òø £ b˛‘ ˚H˚ + μ nì yê ´ U≤ ´ ì + ∫q eTVü≤˙j · TT & ÉT kÕes ¡ ÿsY. 1911 p˝ …’ 4 qT + ∫ ÁbÕs ¡+ uÛÑyÓTÆq n +& Ée ÷ Hé ø ± sê >± s ¡ • ø å£ m +‘ √ ø £] ƒq +>± kÕ –+~. ø = ã“] |”#· T e \ e & É +, >± qT > ∑ Ä & ç + ∫ q ÷ HÓ rj · T & É + e +{ Ï ø £] ƒq | üqT \ T # ˚sTT +# ês ¡ T.
C …’\ T˝À ñqï s√E˝À ¢ kÕes ¡ ÿsY‘· q s ¡#· Hê yê ´ kÕ +>± ìï kÕ –+# ês ¡ T.‘ √ { Ï U …’ B \ ≈ £ î #·< äTe ⁄ # ÓbÕŒs ¡ T. ≈ £ î \ eT‘· uÒ < Ûë \ T bÕ { Ï +#· ≈ £ î +& Ü dü + düÿ ]+# ês ¡ T. < ˚X¯ + ˝Àì $$< Ûä esêZ \ qT + ∫ e∫Ãq e ‹ Ô & ç ø ± s ¡ D +>± 1923 & çôd + ãsY˝À kÕes ¡ ÿsYqT n +& Ée ÷ Hé qT + ∫ eTVü ‰ sêÁwü º ˝Àì ms ¡ yê & É C …’\ T≈ £ î‘· s ¡*+# ês ¡ T Á _{ Ïwtyês ¡ T. nq +‘· s ¡+ 1924 » qe ] 6q s ¡‘· ï –] õ˝≤ ¢ < ë { Ïb˛e < äT ›, sê » ø ° j ·÷ ˝À ¢ bÕ˝ § Zqsê < äH˚ wüs ¡‘· T \‘ √ Á _{ Ïwt Á | üuÛÑT‘·«+ Ms ¡ kÕes ¡ ÿsYqT | üP ] Ô >± $& ÉT < ä \ # ˚dæ +~. dü +| òüT dü + düÿs ¡ Ô >± | ü ⁄ q ] ïsêàD + düTBÛs ¡ Èø ±\+ ø ± sê >± s ¡ J $‘·+‘· sê «‘· Ä + ø £ å \‘ √ $& ÉT < ä˝ …’ q kÕes ¡ ÿsY J $‘·+ ~« rj ·÷ s ¡ úeT +‘ ê Væ≤ +< ä ÷ düe ÷» dü + düÿs ¡ D˝À kÕ – b˛sTT +~. Hê { Ï Væ≤ +< ä ÷ düe ÷»+ nHÓ’ ø £´‘·, n + ≥sêì‘· q +, kÕ +| òæTø £ < äTsê # êsê \‘ √ ø £ cÕ º\ T | ü & ÉT‘ √ +~. düe ÷»+ ˝Àì á ndüe ÷ q‘·\ T s ¡÷| ü ⁄ e ÷| æ C≤ ‹ ì düyÓTÆø £´+ # ˚ùd +< äT≈ £ î q & ÉT + _–+# ês ¡ T kÕes ¡ ÿsY. kÕes ¡ ÿsY‘· q Á >± eT + ˝Àì Vü≤ ]» qT & ç Ç + ≥ {°‘ ê > ∑ & É + düHê‘· q Ä # ês ¡ | üsêj · TDT \ ≈ £ î ÄÁ > ∑Vü≤ +‘ Ó | æŒ + ∫ +~. n + ≥sêì‘· q + ø ± s ¡ D +>± H˚ eTq Væ≤ +< ä ÷ düe ÷»+ ˝À nHÓ’ ø £´‘·, eT‘· e ÷] Œ & ÉT \ T » s ¡ T > ∑T‘· THêïj · Tì > ∑Ts ¡ TÔ # ˚XÊs ¡ T kÕes ¡ ÿsY. Væ≤ +< äTe ⁄\ T n +‘ ê ã +< ÛäTe ⁄ ˝Òqì # ê { Ï # ÓbÕŒs ¡ T.
1929˝À s ¡‘· ï –] ˝Àì $ sƒ ¡ ˝ÒX¯ « sê \ j · T + ˝ÀøÏ Vü≤ ]» qT \ ≈ £ î Á | üy˚X¯ + ø £* Œ +# ês ¡ T Ms ¡ kÕes ¡ ÿsY. eTVü ‰ sêh n +‘·{ ≤ á ø ± s ¡´ Áø eT £ + ˇø £ ñ < ´ ä eT s ¡÷| + ü ˝À ø = qkÕ –+~. bÕsƒ XÊ ¡ \ ˝À ¢ nìï ≈ î˝≤ £ \ $< ë ´ s Tú ¡ \ T ø £* dæ