Türkiye ’ nin parlamento tarihi , Meşrutiyet ’ in ilanıyla başlar . 23 Aralık 1876 ’ da kabul edilen ilk anayasamız Kanun-i Esasi , üyeleri padişah tarafından belirlenecek Meclis-i Âyân ile halk tarafından seçilen üyelerden oluşacak Meclis-i Umumi ’ den oluşan , Meclis-i Mebusan adında iki kanatlı bir parlamento öngörüyordu . Ancak Osmanlı Devleti ’ nin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar yüzünden bu kuruma ayrı bir bina tahsis edilemez . İlk toplantısını 19 Mart 1877 ’ de Dolmabahçe Sarayının Muayede Salonunda gerçekleştiren meclis 13 Şubat 1878 ’ de II . Abdülhamit tarafından kapatılır . Yaklaşık otuz yıl sonra II . Meşrutiyet ’ in ilanıyla tekrar yasama faaliyetine başlayan Meclis-i Mebusan önce İstanbul Sultanahmet ’ teki Adliye Vekaletinde , daha sonra Çırağan Sarayında toplanır . Son oturumunu 12 Ocak 1920 ’ de tamamlayan parlamento işgal güçleri tarafından , üstelik Mondros Mütarekesi çiğnenerek 16 Mart 1920 ’ de kapatılır . Son Osmanlı Mebuslar Meclisinin Anadolu ’ ya kaçabilen üyeleri , 23 Nisan 1920 ’ de Ankara ’ da açılacak Büyük Millet Meclisinin doğal üyeleri kabul edilir .
Cumhuriyetin ilanına sahne olan İlk Meclis
Türkiye Büyük Millet Meclisi , açıldığı 23 Nisan 1920 tarihinden 15 Ekim 1924 ’ e kadar Ulus ’ taki binasında hizmet verir . 1957 yılında müzeye dönüştürülene dek çeşitli kurumlara ev sahipliği yapan bina I . Ulusal Mimarlık Akımının seçkin örneklerindendir . II . Meşrutiyet ’ le birlikte ortaya çıkan akım , Osmanlı ’ nın çeşitli nedenlerle klasik Türk üslubundan uzaklaşan mimarisini yeniden millî unsurlarla buluşturma amacı taşır . Türk sadeliğini yüksek bir estetik zevkle birleştiren bu anlayışla inşa edilmiş binaların önemli bir kısmı Ankara ’ da bulunur . Cumhuriyet ’ in ilanından sonra devletin de desteklediği I . Ulusal Mimarlık Akımı , Osmanlı Devleti ’ nin son zamanlarında da Ankara ’ da önemli izler bırakır .
Bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak ziyarete açık olan İlk Meclis binasının yapımı 1915 yılında başlar . İttihat ve Terakki ’ nin önemli isimlerinden , dönemin Harbiye Nazırı Enver Paşa ’ nın emriyle cemiyet için kulüp binası işlevi görmesi için Mimar Salim Bey tarafından tasarlanan yapının inşasına Kurtuluş Savaşı ’ nda şehit düşecek Mimar Hasip Bey nezaret eder . “ Ankara taşı ” adıyla da anılan pembe-mor andezit kullanılarak neoklasik Türk mimari zevkiyle iki katlı inşa edilen binanın henüz çatısı kapatılmadan I . Dünya Savaşı sona erer . Osmanlı Devleti ’ nin yenilgiyi kabullendiği ve Mondros Ateşkes Antlaşması ’ nı imzaladığı bu dönemde savaşın galipleri Anadolu ’ nun birçok kentine olduğu gibi Ankara ’ ya da askerî birlikler yerleştirir . İngiliz ve Fransız askerlerinin Ankara ’ da yerleştiği binalardan biri de bu binadır . İşgal güçleri , 19 Mayıs 1919 ’ da Samsun ’ a çıkan , Anadolu ’ daki direnişi örgütlemek üzere Erzurum ve Sivas Kongrelerini toplayan Mustafa Kemal Paşa ’ nın 27 Aralık günü Ankara ’ ya gelmesiyle binayı ve şehri terk eder .
51