Türkiye ' nin İlk Halı Belgeseli : Anadolu Halısı
İstanbul Halı İhracatçıları Birliği ( İHİB ) öncülüğünde usta foto muhabir ve belgeselci Coşkun Aral tarafından çekilen “ Anadolu Halısı : Ruhumun Dili , Sözümün Rengi ” belgeseli ülkemizin dört bir yanında bu kültürü yaşatmak için çabalayan dokumacıların hikâyelerine yer vermesinin yanı sıra Türkiye ’ nin ilk halı belgeseli olma özelliğini taşıyor .
Belgeselin fikri aslında çok eskilere dayanıyor . 1978 yılında Coşkun Aral , İstanbul Cağaloğlu ’ nda Amerikalı ünlü aktör Anthony Quinn ’ in fotoğrafını çeker . Sonrasında aralarında gelişen diyalogda Quinn , Türk halılarını nerede bulacağını sorar . Bu vesileyle Coşkun Aral ’ ın Anadolu halılarına ilgisi başlar ve ilerleyen dönemlerde çekeceği bu belgeselin tohumları atılır .
Coşkun Aral
Aylarca devam eden çekimler , 20 kişilik görsel yönetmen , kameraman ve teknik ekiple 21 il ve ilçede , 30.000 km ’ nin üzerinde yol yapılarak tamamlanmış . Çekimlerde ve senaryoda araştırmacı yazar Belkıs Balpınar , eski halı uzmanı Udo Hirch ve Ali Rıza Tuna profesyonel danışman olarak yer almış . Belgesel hazırlıklarında zanaatını devam ettiren 18.000 faal dokumacının motifleri ve eserleri incelenmiş . Büyük bir prodüksiyonun ve emeğin eseri olan belgesel , kırkar dakikalık üç bölümden oluşuyor . Altı dile çevrilen belgesel aracılığıyla Anadolu halısının küresel ölçekte bilinirliğinin artırılması hedefleniyor .
Belgeselin yapımcısından dokumacısına kadar belgesel içinde yer alan herkes tek bir düşünce çatısı altında toplanıyor ; o da halı dokuma geleneğinin modern yaşamımız içinde yok olmaya başladığı ve bu köklü geleneğin tekrar canlandırılması gerektiği düşüncesi .
31 Mart 2022 ’ de gerçekleşen belgeselin lansmanında kendi dokumacılık hikâyesini anlatan zanaatkârlar da yer aldı . Isparta ’ dan Çanakkale ’ ye , Bursa ’ dan Mersin ’ e pek çok dokumacı , halı ve kilimlerle olan ilişkileri hakkında kısaca bilgi verdi . Zeytinburnu Fişekhane ’ de gerçekleşen lansmana özel olarak belgeselin 22 dakikalık bir edisyonu gösterildi . Bu gösterimde halı dokumacılarının anlatımlarıyla halıların dokunma hikâyelerine , motiflerin sembolik kökenine , yün ve boyanın üretim aşamasına yer veriliyor . Belgesel pek çok halının bir araya getirilmesiyle oluşan ; adına Halı Atlası diyebileceğimiz bir görsel şölen sunuyor . Yapımı tamamlanan belgesel , yurtdışı ve ulusal belgesel kanalları ve seçili online platformlarda izleyicisiyle buluşmaya hazırlanıyor .
İster bir evin avlusunda ister bir üretim atölyesinde kadınların bir araya gelip beraber ürettikleri motifler aslında üretim şekli ile birlikte kültürel bir birikimin de bir üründe karşılık bulmuş hâli . Kadınların yüzyıllardır halıların üretiminde daha çok yer alıyor olması halı motiflerindeki doğurganlık ve yeniden doğma sembolizmini açıklamaya yetiyor . Belgeselin yapımcısı Aral , kadın emeğinin önemini ve belgeseli “ Az temsilcisini gördüğümüz halı ustaları , dokuma ustalarıyla çoğunluğu kadın , aralarında erkek de var . Yükte hafif , pahada ağır ve ülke ekonomisine ciddi gelir sağlayacak bir değerimizi yok etmeyelim . Kadınımızın , kız kardeşlerimizin istihdam alanlarını artıracak bu alanı genişletelim .” diyerek özetliyor . Dokumacılığın ne kadar önemli bir Anadolu kültür ögesi olduğunu , üretilen ürünlerin de birer sanat eseri olduğunu göz önüne koyan bu eseri muhakkak izleyin .
26