Emisyon ve Tertip nedir?
Emisyon bozuk para haricinde tedavüle
(dolaşıma) çıkarılan paradır. Dolaşıma
çıkarılan emisyonların, yani banknotların
kendi içlerinde grupları vardır. Farklı
emisyonlar, farklı dönemleri temsil eder.
Aynı emisyon paralar genellikle tasarım
olarak benzerlik gösterir.
Cumhuriyet Dönemi’nden bugüne kadar 9
emisyon grubunda, 135 tertipte kâğıt para
basılmıştır. Peki tertip nedir? Aynı emisyonda
ve aynı kupürde olan bir parada oluşan
farklılıkların kronolojik sırası paranın tertibini
belirler. Her paranın tertibi yoktur. Tertibin
oluşmasını sağlayan, yani parayı değiştiren
farklar imza değişiklikleri ve tasarım
değişiklikleridir. (2. Emisyon paralarının
bazı küpürlerinde Atatürk portresinin İnönü
portresi ile değiştirilmesi, renk değişiklikleri
vb.)
1. Emisyon dönemi paraları, genç
cumhuriyetin rüştünü ve değişimini
simgelemektedir. Harf devrimi henüz
yapılmamıştır. Bu nedenle paraların üzerinde
eski Türkçe ve Fransızca küpür değeri
ve açıklamalar bulunmaktadır. Osmanlı
dönemi kaymelerinde kullanılan geleneksel
motifler (rumi, bitkisel motifler, giyoş motifi,
zencerek vb.) Cumhuriyet Dönemi’nde de
kullanılmaya devam edilmiştir.
54
1927 yılında piyasaya sürülen 1 liralık
banknotun arka yüzünde karasabanla
çift süren bir köylü görünür. Bu görsel
düzenleme, Atatürk’ün “Köylü milletin
efendisidir” sözüyle uyum içindedir. Bin
liralık banknotun arka yüzünde ise demiryolu
görüntüsüne yer verilir. Dönemin demiryolu
hamlesi, büyük banknotlara uygulanmış ve
yapılan yatırımlar ve değişim diğer ülkelere
gösterilmeye çalışılmıştır. O dönemde
büyük banknotlar halkın elinde pek fazla
bulunmuyordu. Alım gücü yüksek 1000
liralık banknot ise döneminde bir milletvekili
maaşına denkti. Bu nedenle büyük
banknotlardaki ögeler daha çok ülke dışı
mesaj vermek için kullanılıyordu.
2. Emisyon, Harf Devrimi’nin
yapılmasından sonra dolaşıma çıkmış
ve önce Atatürk’ün resimleri, onun
ölümünden sonra da İnönü’nün
resimleri kullanılmıştır. Orta kısımda
fraklı ve bakışları yukarıda bir
İsmet İnönü portresinde “frak”
önemli bir ayrıntıdır. Batılılaşmayı
vurgulamaktadır. Yine aynı emisyon
döneminde 1000 liranın ön yüzünde
Mustafa Kemal Atatürk’ün papyon
takmış bir resminin kullanılması da
modernizme bir işarettir. Kıyafette
bir devrim yaşanmaktadır ve bu
devrim tüm kesimlere yayılmaya
çalışılmaktadır. Banknot üzerinde
yeni tür kıyafetlerin yer alması, bu
banknotları kullanan halka konuyu
benimsetmenin kolay bir yoludur.