alım hakkı sahibi tarafından ilama müsteniden iktisabında, kayıtlı değer üzerinden; şerhin
terkininde, 14 nolu pozisyonu gereğince, (her yıl değişen) maktu, ayrıca, işlem için (her yıl
yeniden belirlenen) döner sermaye ücreti tahsil edilir.
II. ALIM ( İŞTİRA) HAKKI
Hak sahibine tek taraflı beyanla bir taşınmazın alıcısı olabilme yetkisini veren yenilik
doğuran bir haktır.(388)
TMK'nın 736. maddesi; alım hakkının tapu kütüğüne şerh verilebileceğini, şerhte belirtilen
süre içinde her malike karşı ileri sürülebileceğini ve şerhin etkisi bakımından, her durumda
şerhin verildiği tarihin üzerinden on yıl geçmekle sona ereceğini ifade etmektedir.
TST’nin 69. maddesinde,“Kanunda açıkça gösterilen hâller ile şerh edilmiş kişisel haklarda ve
tescil edilmiş taşınmaz lehine veya kişisel irtifak haklarında belli bir süre söz konusu ise, bu sürenin
dolması hâlinde taşınmaz malikinin istemi üzerine terkin işlemi yapılır.” denilmektedir.
TBK'nın 237. maddesinde; alım sözleşmelerinin geçerliliğinin resmi şekilde yapılmasına
bağlı olduğu ifade edilmiş olup; TST'nin 47. maddesinde ise, alım sözleşmesinin geçerliğine
ilişkin olarak, sözleşmenin noterlerce düzenlenmiş olması gerektiği ifade edilerek resmi şeklin
ne olması gerektiği hükme bağlanmıştır.
Bu anlamda alım hakkı ile ilgili şunlar söylenebilir;
•
•
•
•
Noterlerce düzenlenmesi gereken resmi şekil şartına sahip bir sözleşmedir.
Şerhte belirtilen süre ya da her halde 10 yıl geçmekle sona erer.
Süresi içinde lehtarı tarafından bütün maliklere karşı ileri sürülebilir.
Sürenin dolması durumunda, taşınmaz malikinin talebiyle de terkini
istenebilir.
• Alım hakkının lehtarı tarafından muhatabına karşı ileri sürülmesiyle her iki
taraf arasında bir satış ilişkisi doğurur.
Mali yönü
Harçlar Kanununa bağlı (4) sayılı tarifenin (9) nolu pozisyonu gereğince, hakkı iktisap
edenden kayıtlı değer üzerinden tapu harcı tahsil ettirilir. Alım hakkı, satış işlemi esnasında
resmi senet düzenlenerek tesis edilmişse, Damga Vergisi Kanununun eki (1) sayılı tablonun
1/A maddesi gereği damga vergisi tahsil ettirilir. Sözleşme noterde düzenlenmiş ve damga
(388)
442
M.K., Oğuzman, Ö., Seliçi, S. Oktay-Özdemir, Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2011, 14. Bası, s.432