Özellikle kadınlar tarafından tahmin maksatlı yapılan bir işlem de şöyledir: Meselâ hamile gelininin kız mı oğlan mı doğuracağını bilmek isteyen kayınvalide tespihini rastgele bir hareketle yere atar. Kendiliğinden bükülüp halkalanan kısmın tanelerini sayar. İçinden ne tuttu ise,“ tek sayı ise kız, çift sayı ise oğlan doğacak” şeklinde yorum yapar.
Anadolu geleneklerinden biri de ölen babanın tespihinin, saatinin, Kur’ an’ ının büyük oğula verilmesidir. Gene gelin olacak kızın tespihine altın takılması da bir başka gelenektir. Orta halliyse sadece imameye, zenginse hem imame, hem duraklara birer küçük altın takılması hâlâ sürdürülmektedir.
Namaz kılınacağı zaman seccade serilirken, tespihin de imamesi kıbleye doğru düzgünce konulur. Rastgele atılmaz. Bu hareketteki maksat tespihin de kıbleye yönelmesi, kişinin kıldığı namaza şahadet etmesidir.
Namaz bitiminde, ya da sair zamanlarda tespih çekilirken elin kalp hizasında tutulması da ayrı inceliktir; tespihe ve tespihata verilen önemi vurgular. Kimilerince tespih şu şekilde çekilir: Sol el üstte( göğüs hizasında) ve durakta iken sağ el altta imamede olur. Sübhanallah bu şekilde çekilir. İki el aynı hizada( göğüs hizasında) tutularak
Elhamdülillah çekilir. Sol el altta, sağ el üstte tutularak Allahuekber çekilir. Bu şekilde çekilen tespih, Sırat köprüsünün tırmanış, yürüyüş ve inişini temsil eder. Böyle tespih çekenlerin Sırat’ ı kolayca geçeceğine inanılır.
İpek ve benzeri ipliklerden örülmüş tespihlere kıymetli kokular ve esans sürmek, sevilen yakınların tespih püskülleri için de ikram etmek, halk arasında bir başka iyi niyet göstergesidir.
Kopan bir tespihin ipliği,-ki eskiden ibrişimden olurmuş, sonraları misina benzeri daha dayanıklı olanlar çıktıyenilenirken, tespihe ve onca zaman onun üzerinden yapılan tespihata hürmeten, eski iplik atılmaz. Genellikle de bereket olması amacıyla meyve ağacı ya da gül ağacı dalına bağlanır.
Bir de tespih balı vardır. Arıların çiçeksiz dönemde yemesi için kovana bırakılan balın, üstünden bir yıl geçmesine rağmen arılar tarafından artırılmasına bu ad verilir. Arıların zikir çektiği, bu balın kutsal olduğu düşünülür.
Tespih bahsi bitti mi? Bitmedi. Kullanıcısı olduğu müddetçe de biteceğe benzemiyor. Taneler parmaklar arasından ayrı ayrı dünyalara doğru kayıp giderken daha çok konuşulacağa, daha çok anlatılacağa benziyor...
TESPİH
Tespihimdir elimden gece gündüz düşmeyen,
Odur benim tek dostum, darılmayan küsmeyen,
Birden başlar giderim, doksan dokuza kadar,
Bir büyük duadır bu kalpten sonsuza kadar.
Her tanesi tuzlanmış bir damladan olmuştur,
Damlalar“ sabır sabır” diyerek durulmuştur,
Bir damla şakaklardan düşen alın teridir,
Öbür damlayı veren, şefkatli gözlerimdir.
Her tanede çektiğim bin çileyi topladım.
Her taneyi yüzlerce gözyaşıyla sapladım.
Tespih tamam olunca, taneler oldu elmas,
Ne gözyaşı, ne çile, ne matem kaldı, ne yas...
Ahmet Mahir Pekşen
Faydalanılan Kaynaklar
1. Türk Tespih Sanatının Son Halkası Galip Usta( Milliyet Magazin, 7-Kasım-1976)
2. Asırlardır Elimizden Düşmeyen Şu Güzelim Tespihler( Hürriyet, 1-Şubat-1981)
3. Parmakların Sakızı Mistik Taneler( Skylife, Eylül-2001)
4. Türkiye’ de En Çok Kadınlar‘ Ya Sabır’ Çekiyor( Hür Gelecek, Kasım-2002)
5. İskender Pala, Huzur Dersleri,( Zaman, 13-Ekim-2005)
6. Ve bıkmadan sorularıma cevap veren günümüz ustalarından Hüseyin Çelik( www. tespihçi. com)
9