Tespih
Dua tanesi
Bilindiği üzere, tespih ibadettir. Namazda, namaz sonrasında ve sair zamanlarda yapılan tespihler bulunmaktadır. İşte bu tespihat sırasında, sayıları şaşırmamak, yapılan zikre layık olmak için kullanılan, yuvarlak taneli, ipe dizilmiş araca tespih denir.
Ben diyeyim Ustura Kemâl tipli bir bıçkının ellerine daha çok yakışır, siz deyin ak sakallı bir dedenin, nur çehreli bir nineninkine... Şakırdar, şıkırdar; kendi dilince ahenkli bir türkü tutturur, sahibinin parmakları arasında yaptığı yolculuk esnasında. Döner de döner. Kâh bileğe dolanır, kâh cebe atılır. Ama alışanı için vazgeçilmezlerin ilk sırasındadır o. Hani şu ıssız bir adaya düşülecek olursa alınması gereken üç şeyden biridir.
Fatma Pekşen
Tespih... Dua tanesi bir başka deyişle. Kelime anlamına bakacak olursak,“ Allahü Teâlayı kemal, üstünlük sıfatlarıyla sıfatlandırıp, O’ na layık olmayan bütün noksan sıfatlardan uzak kılmayı ifâde eden bir zikir, hatırlama” ibaresiyle karşılaşırız. Sübhânallah mânâsı taşır.
İlk kullanılış tarihi bilinmemekle birlikte, İslamiyet’ in doğuşu ile hurma çekirdeği, taşlar, ipe düğüm atma şekli ile ilk tespihlerin insanlara hizmet vermeye başladığı rivayet edilir. Kimi rivayetler de ise İslâmiyet öncesinde, Budizm’ de, Hinduizm’ de, Brahmanizm’ de,-ki Brahmanlar tespih için“ dua tacı” derlermiş- 100 taneli tespih kullanıldığı iddia edilir.
Gene Katolik rahip ve rahibelerin 64 taneli, imame kısmı haç şeklinde yapılmış tespih taşıdıkları bilinir. Ortodoks, Protestan ve Musevilerde de tespih kullanılmaktadır.
İster dua maksatlı, isterse süs maksatlı, isterse imaj maksatlı kullanılıyor olsun, günümüzde bir çok insan tespih taşımaktadır. Öyle ki Avrupa ve Amerikalılar bile tespih kullanmakta, yakınlarına kadife keseler içinde tespih hediye ederken,“ bunu alıp sıkıntılarınızı kovunuz” demektedirler.
Yapılışı
Çıkrık kemâne adı verilen, ustanın kendi elleriyle, ceviz ağacından imal ettiği el tornasından çekilerek yapılan bu işte, ustaya çeken adı verilir. Çeken; yani tespih ustası. Asıl işi gören kemane
4