LANDBOUKUNDIG
Alternatiewe
voerbronne vir herkouers
Voer is die grootste enkele koste in beesproduksiestelsels en alternatiewe en goedkoper
voer is dus altyd 'n oorweging. Daar is verskillende roumateriale wat in herkouervoer
ingesluit kan word en daar is nie noodwendig enige spesiale aspekte wat oorweeg moet
word nie.
Dr Kobus Swart
Dieregesondheidspesialis
W
at belangrik is, is watter
voedingstowwe die spesifieke
produk vir die herkouer kan
verskaf. Beesproduksiestelsels is gewoon-
lik afhanklik van ruvoere as die basis van
die voerprogram. Vir optimum produksie
moet ruvoere egter met energie en/of
proteïene aangevul word om aan die
diere se produksiebehoefte te voldoen.
Verskillende alternatiewe byprodukte is
deesdae teen relatief lae koste beskik-
baar, wat as alternatiewe voer gebruik kan
word.
Diere kan nie die voedingswaarde
van ‘n voer benut indien die voer nie
ingeneem word nie. Gevolglik is vrywil-
lige voerinname van die uiterste belang.
Daar is nie ‘n enkele maatstaf wat die
voerinname kan voorspel nie, maar daar
is inherente eienskappe van voere wat
die vrywillige voerinname beperk. Die
droëmateriaalinname van voer word
direk deur die verteerbaarheid van die
voer bepaal, wat weer ‘n funksie van ‘n
gebalanseerde voer is. Herkouers het ook
‘n behoefte aan effektiewe vesel om oor
die lang termyn ‘n gesonde verteringska-
naal en -funksie te kan handhaaf. Grane
is laag in veselinhoud, terwyl weiding,
hooi, kuilvoer en sekere byprodukte ‘n
hoë veselinhoud het. Gewoonlik sal ‘n dier
20
voer vreet totdat die rumen gevul is en
veselryke voer vul die rumen vinnig. Om
hierdie rede het die veselinhoud van voer
‘n direkte verband met die droëmateriaal
inname van voere. Sekere voere mag ook
‘n mineraal en/of proteïentekort of wanbal-
ans hê, wat maklik met voerkonsentrate
reggestel kan word.
RUMENANATOMIE
Om die maksimum vertering van voere en
dus produktiwiteit van ‘n produksiestelsel
te bereik, is dit kernbelangrik om die
funksionering van die rumen met die
ingewikkelde simbiotiese verhouding tus-
sen rumenmikrobes en die herkouer self,
te verstaan. Om van alternatiewe voere
gebruik te kan maak, is dit nodig om
verstaan hoe die rumenstruktuur en die
rumen mikrobepopulasie saamwerk.
Herkouers het een maag wat in vier
dele verdeel is, naamlik die rumen, retiku-
lum, omasum en abomasum. Die rumen
en retikulum is waar die meeste vertering
of fermentasie en voedingstofabsorbsie
plaasvind. Die rumen het self ‘n vloeistof-
fase, ‘n rumenmat wat op die vloeistof dryf
en herkou stimuleer, asook ‘n gasfase wat
bo die rumenmat versamel. Spierpilare
in die rumenwand verdeel die rumen in
sakke en hierdie spiere is vir die same-
trekking of beweging van die rumenwand
verantwoordelik. Hierdie sametrekking
verseker dat die rumeninhoud met die
mikrobes vermeng word en ook dat ver-
SENWES SCENARIO | HERFS • AUTUMN 2020
dere herkou plaasvind. Die rumenwand
is met klein vingeragtige papillae bedek,
wat die absorbsieoppervlakte seker tot
tienvoudig verhoog. Hierdie papillae ver-
meerder en verkort soos die voersame-
stelling verander. Net so verander die
mikrobesamestelling as die voerinhoud
verander. Dit moet in aanmerking geneem
word as nuwe/alternatiewe voere vir diere
gegee word.
RUMENMIKROBES
Die mikrobepopulasie word deur ‘n
kenmerkende ekologiese balans wat in
die rumen heers, gereguleer. Die tem-
peratuur word deur die dier se homeo-
termiese metabolisme gereguleer, terwyl
die suurgehalte of pH grootliks deur die
verwydering van sure deur absorbsie
beheer word. Die pH bly relatief konstant
te midde daarvan dat daar gedurig groot
hoeveelhede suur in die rumen geprodu-
seer word. Die osmotiese druk en ionise
konsentrasie word stabiel gehou, terwyl
eindprodukte en afvalprodukte effektief uit
die rumenomgewing verwyder word. Al
die faktore wat ‘n impak op die mikrobe
se omgewing maak, word streng beheer.
Die primêre rol van die rumen is om vesel
(sellulose en hemisellulose) te verteer.
Lignien, die derde komponent van vesel,
bly onverteerbaar maar speel ‘n belang
rike rol in die herkouproses.
Rumenbakterieë is hoofsaaklik anaero
bies (sonder suurstof), alhoewel ‘n paar