LANDBOUKUNDIG
Vervangingsverse
Met goeie bestuur die belangrikste
bateklas op jou plaas
Indien ’n beesboer die verskillende produksiesiklusse van sy beeskudde as beleggings
moontlikhede in verskillende bateklasse moes groepeer, sou ’n mens kon sê dat daar ver-
skillende beleggingsmoontlikhede vir die onderskeie bateklasse bestaan, met verskillende
opbrengsmoontlikhede. Een so ’n bateklas in elke boer se portefeulje, is vervangingsverse.
Deur Phillip Lee
Hinterland Bestuurder:
Vee-oplossings
O
ngelukkig is dit juis dié
belangrike bateklas wat soms
nie na wense presteer nie,
met gevolglike langtermyn
negatiewe finansiële gevolge. In hierdie
artikel kyk ons na die redes daarvoor en
bespreek hoe ons dit as batebestuurders
kan aanspreek.
DIE VERVANGINGSVERS
Per definisie is ’n vervangingsvers ’n vrou-
like dier wat onder natuurlike toestande
só ontwikkel, dat sy nagenoeg 66% van
haar volwasse gewig op die ouderdom
van ongeveer 18 maande bereik, waarna
sy dan suksesvol gedek kan word, en op
nagenoeg 85% van haar volwasse gewig,
geboorte sal gee aan ’n lewende kalf.
Voorts moet sy ’n 90% kans hê op her-
besetting en moet sy minstens 45% van
haar eie liggaamsgewig speen. Die ver-
wagting is voorts dat sy elke jaar vir die
volgende 10 tot 12 jaar ’n kalf moet speen
met ’n TKP van < 400 dae. Uit die defini
sie van ’n vervangingsvers, kan ons sien
dat die verwagting baie hoog is en begin
ons om te verstaan hoekom die opbrengs
20
SENWES SCENARIO | WINTER 2019
(kalfpersentasie, speenmassa en herkon-
sepsie %) soms teleurstellend is.
DIE ROL VAN GOEIE BESTUUR
Die invloed van die fondsbestuurder ten
opsigte van die spesifieke bateklas kan
nie genoeg beklemtoon word nie. Dit
sluit alle aspekte van kuddebestuur in
– van toesig en gesondheidsbestuur tot
voedingsbestuur asook seleksie. Ons sien
nog te gereeld in die praktyk dat verse
iewers in ’n bergkamp geplaas word en
byna van vergeet word om hulle ‘hard’
te maak – voorwaar ’n resep vir ’n swak
opbrengs.
Net so wanneer die vervangingsgroep
te gou by die res van die koeikudde
geïnkorporeer word. Die riglyn is om ver-
vangingsverse te bestuur as vervangings
verse, totdat hulle vir die tweede keer
deur ’n veearts as dragtig gesertifiseer is.
Dit behels basies ’n driejaarprogram. Die
potensiaal van die vers as toekomstige
kuddekoei, word hier vasgelê.
WAAR BEGIN SELEKSIE?
Seleksie begin reeds tydens die moeders
se dekseisoen. Gee veral voorkeur aan
verse wat vroeg in die dekseisoen gebore
is. Nie net speen hulle gemiddeld swaar
der nie, maar daar is ook ’n hoë korrelasie
tussen koeie wat vroeg kalf en wanneer
hulle dogters tydens die seisoen sal kalf.
Ideaal gesproke behoort 60% van koeie
binne die eerste drie weke van die kalf-
seisoen te kalf, en moet voorkeur aan die
verse gegee word.
Na speen moet seleksiemaatstawwe
soos speengewig (minstens 10% swaar
der as die gemiddelde speengewig van
die verse in die groep), korrekte bouvorm,
goeie vroulikheid en geslagsontwikkeling in
ag geneem word. Hierdie kan as die eerste
rondte seleksie gesien word en daarom
word aanbeveel dat produsente op hierdie
stadium voorsiening maak vir die aantal
verse wat geselekteer word, omdat van die
verse by die tweede rondte mag uitval.
Die tweede rondte van seleksie is met
speentyd, nadat die vervangingverse die
eerste keer gekalf het (inaggenome dat
hulle voor die dekseisoen deur ’n veearts
rektaal ondersoek is om te verseker dat
hulle voldoende geslagsontwikkeling
toon). Hier word aspekte soos herkonsep-
siepersentasie (het sy beset geraak binne
die eerste 42 dae van die dekseisoen),
speenmassa (het sy 45% van haar eie
massa gespeen) en groeitempo (het sy
self in massa toegeneem na kalf) in ag
geneem – alles is aanduiders van haar
aanpasbaarheid.