AREAFOKUS
Hartbeesfontein
Die Hartklop van die Noordwes
“As die geelperskereën veertien dae in die boorde val, en dit reën bietjie-bietjie en dit
reën bietjie-bietjie en dit reën in die Wes-Transvaal.” So het Anton Goosen
prominentheid aan hierdie Noordwes-dorpie verleen met sy treffer, Geelperskereën.
Deur Aubrey Kruger
M
aar nou in oestyd sal sekere
mense, veral die in die
Oos-Kaap, wonder waar die
hartsdorpie is. In die hart
van die Noordwes tussen Klerksdorp
(29km), Ottosdal (43km), Coligny (55km)
en Ventersdorp (55km) met Lichtenburg
slegs 72km ver.
DIE BEGIN
Hartbeesfontein het sy ontstaan te danke
aan 2 540 families wat vanaf 1835 tot
1845 Noord-Oos uit Kaapland getrek het.
Van hulle is oorkant die Vaalrivier geves-
tig. Willie Lemmer, een van die wat let-
terlik gehelp het om die boek te skryf oor
Hartbeesfontein 1870 tot 2013, vertel dat
sommige plase reeds hier afgebaken en
bewoon is tussen 1845 en 1850.
Van die eerste families wat in die
gebied inbeweeg het, was Badenhorst,
Lemmer, Vermaas, Jooste en Lombaard.
Dit is interessant dat enkele lede van
hierdie ou families nog steeds in die area
woonagtig is.
Hartbeesfontein het sy naam te danke
aan die fontein wat nou en dan nog loop.
Die legende lui dat van die Voortrekkers
‘n hartbees geskiet en die bloedspoor
gevolg het tot by die fontein.
SENWES
Volgens die inwoners is hierdie gemeen
skap geseënd met Senwes in die omge-
wing, wat gestig is deur ’n groep boere uit
44
SENWES SCENARIO | HERFS 2018
die omgewing, sommiges van Ottosdal en
Hartbeesfontein.
TAK
Die takbestuurder by Hartbeesfontein
is Waldo Venter. Die tak is hartsmense:
“By hierdie tak is daar ʼn band met die
gemeenskap. Wat veral lekker is, is die
feit dat selfs die produsente almal in die
tak ken,” vertel personeel my.
Die huidige tak met sy 21 personeel,
die derde op die dorp, is al sedert 1984 op
die Ottosdalpad geleë, met die vorige twee
takke wat nou onderskeidelik ʼn harde
warewinkel en ʼn meule op die dorp is.
HARTBEESFONTEIN SILO
Die Senwes-silo is bekend op die dorp en
Hardé Lochenberg is die silobestuurder.
Die silo ontvang meestal mielies,
sonneblom, koring en sojabone. Daar is
20 silobuise met ʼn totale kapasiteit van
101 000 ton. In 2014 was die silo amper
vol, toe 91 000 ton graan ingeneem is.
BAKENS IN DIE DORP
Die seintoring is kilometers vanaf die dorp
al sigbaar waar dit lang ʼn skaduwee oor
die dorp werp. Die toring is ʼn ellelange
265 meter hoog en nommer 10 op die lys
van die hoogste strukture in Suid-Afrika.
Die bestuur van die Hartbeesfontein
Boerevereniging het onlangs ʼn veilig
heidsnetwerk ontwikkel. Dit monitor die
hele distrik met tot 16 kameras op torings,
juis vir produsente en ander gesinne
wat op plase woon. Dit is een van slegs
enkele soortgelyke netwerke in die land.
Die inwoners van die Evanna Tehuis
word as die dorp se pêrels beskryf. Die
tehuis is in 1969 gebou en huisves meer
as 100 bejaardes, asook verstandelik
gestremde pasiënte met 42 personeel
lede, waar die goue draad van menswees
aangeraak word. Die dorpie het sy eie
plaaslike koffiehuis wat skuins oorkant die
poskantoor geleë is en eers ’n slaghuis
was, waar Fanie Buys jare lank gewerk het.
Daar is groot nywerhede soos die
Staalmeestergroep, Scheepers Graf
steenmakers, ʼn groot hoenderaanleg
en selfs ʼn gemmerfabriek. Die Slag van
Hartbeesfontein het ook tussen die kop-
pies van dié dorp en Coligny plaasgevind.
Daar is verskeie wildsplase in die
omgewing, soos Thaba Tshwene Lodge,
Shingalala Game Lodge en Thaba
Monate. Die NG Kerk is in 1959 gebou en
die saal dateer uit 1930. ʼn Museum word
ook op die perseel gehuisves. Dit is ‘n
boeredorp met selfs die gastehuise wat
daarvan getuig soos @JD Farm Lodge,
Farmhouse asook Villa Rosa.
BEKENDES VAN DIE DORP
Die Suid-Afrikaanse komponis, professor
PJ Lemmer, was ook ʼn Hartbeesfonteiner,
die oud-skoolhoof AJ Koen was die direk-
teur van onderwys en dr Fred du Plessis
was die oudvoorsitter van Sanlam. Al drie
is met die dekorasie van verdienstelikheid
deur staatspresidente vereer. Nog ‘n
bekende oud-inwoner is Edwin le Grange,
wat een van die huidige 100 op die kortlys
is van die MARSONE projek, wat beoog
om ʼn kolonie op Mars te vestig.