PÅ SOMALISK Juni 2014 | Página 12

faraxumayn (mishandling), faraxumeyn galmo, isticmaal maandooriye iyo dhibaatooyin kale oo khatar ah oo qoyska ka jira, kuwaas oo ilmuhu u baahan yahay in laga caawiyo. haddii ilmaha laga arko dhaqan adayg/doorsoon, ama loo maleeyo in daryeel xumo (omsorgssvikt) khatar ah ay ilmaha haysato. BUP xaruntooda waxaad kula kulmi kartaa dhakhtar nafsadeed, dhakhtarka xanuunnada maskaxda ee carruurta, khabiir arrimaha qoyska, khabiirka barbaarinta iyo khabiir arrimaha bulshada. Kuwaasi waxay ugu horrayn adiga iyo ilmaha idinkala hadli doonaan dhibta jirta. Ka dibna waxaad ku heshiinaysaan qaybaha mihiimka ah ee ugu horrayn wax laga qabanayo iyo sida aad u wada shaqayn doontaan. Daryeelka carruurtu wuxuu la shaqaynayaa waalidka si dhibta guriga loo xalilo. Waxay kuugu deeqi karaan: talo, tilmaamis/hagis, caawimo dhaqaale, qof carruurta caawiya iyo guriga oo lagu soo booqdo. Ilaa iyo inta ay suurtagalka tahayna, waxay isku dayi doonaan in dhibta la xalliyo iyadoo waalidka lala shaqaynayo. BUP waxa kale oo ay talo bixin siin kartaa waalidka u baahan in laga caawiyo sidii ay qoyska ugala hadli lahaayeen dhacdooyinka dhibta badan ama welwelka jira. Haddii aad sidaa dooneysaan taasi waxay dhici kartaa idinka oo aan is sheegin. PPT Haddii ilmaha dhibi ka haysato dhegeysiga iyo la socoshada waxbarashada iskuulka ama aanu ku faraxsanayn xannaanada carruurta, waxay waalidku talo ama baadhis waydiisan karaan adeegga barbaarinta iyo cilmi nafsiga (PPT). Adeegga PPT wuxuu bixiyaa talo iyo caawimo dhibaatooyinka la xidhiidha: kartidaro waxbarasho, horumar maskaxeed oo dambeeya, adkaansho afbarasho, habdhaqanka iyo korsiimada. Daryeelka carruurta (Barnevarnet) Xannaanada carruurta iyo xarumaha dawladda oo dhami waxa ku waajiba inay wargeliyaan daryeelka carruurta 12 Daryeelka qoyska Xafiiska daryeelka qoyska waxa ka shaqeeya dhakhtar nafsadeed iyo khubarada bulshada (sosionomer) oo carruurta iyo waalidka dhibaato la soo deristo ugu deeqa talooyin. Xafiiska daryeelka qoysku wuxuu ku deeqaa daaweyn dhibta qoyska iyo casharro wadanoolaansho haddii furniin yimaado. Gobollada oo dhan waa laga helaa xafiiska daryeelka qoyska, adeegaasuna waa bilaash. Degmooyinka qaarkood waxaa adeegyada degmada laysugu geeyaa xarun qoys (familiesenter), halkaas oo aad hal meel caawimo uga heleysid hay’ado badan. Inta la sugayo Haddii aan khatari jirin isbitaal dhigista muddo ayaa la sugaa. Inta la sugaa waxay isla beddeshaa meesha aad deggan tahay iyo isbitaallada kala duwan. Haddii xaaladda ilmuhu sii xumaato inta la sugayo waxaad xaq u leedahay in codsigaaga mar kale la eego. Haddii ay taasu jirto, la xidhiid