90 Wojciech Mądry
na Bałtyku położyli Duńczycy gdy w 1184 r . w ostatniej bitwie morskiej w pobliżu Gryfii rozbili flotę księcia Bogusława I . Datą tą kończymy nasz przegląd pracy i bojów Słowian bałtyckich na morzu . Gospodarowali oni na nim co najmniej przez 5 wieków . Wykazali duże zdolności twórcze w rzemiośle , handlu , budownictwie , sztuce i organizowaniu wielkich flot . Stworzyli liczne grody portowe . W nich pracowali i bronili swego bytu . Z ich upadkiem stracili swoją niezależność . Owoce ich pracy i doświadczenia morskie weszły w dzieje innych narodów i znane są pod obcymi tytułami . Przeszłość dziejowa Słowian na morzu poszła w zapomnienie . Dlatego restytucja z otchłani wieków dorobku na morzu Słowiańszczyzny Zachodniej jest koniecznym i pięknym zadaniem nauki polskiej ”.
Na koniec pragnę podkreślić wkład Kowalenki w powstanie SSS . Pracy nad nim poświęcił ostatnie dwanaście lat swego życia . Trafnie ujął to jeden ze stałych recenzentów powstających kolejnych tomów SSS prof . Stanisław Urbańczyk : „ Redaktorów SSS było trzech : Lehr-Spławiński , Wojciechowski i Kowalenko . Właśnie ten ostatni był do roboty , on pilnował biegu spraw . Wprawdzie jego specjalność – historia żeglugi – była tu mało przydatna , ale jego pracowitość była bezcenna . Cała trójka po kolei dość rychło umarła , więc faktyczna władza przeszła w ręce Labudy . Współredaktorem został Stieber jako dyrektor Instytutu Słowianoznawstwa , który z czasem przejął Słownik do swego planu . Wielką rolę odegrali młodzi historycy , na stałe zamówieni do uładzenia i kontroli nadsyłanych opracowań ” 25 . Jednym z wyrazów zaangażowania Kowalenki w powstawanie SSS było kilkanaście artykułów , w których rozważał problemy Słownika . W latach 1956-1961 w różnych czasopismach informował on o stanie przygotowań nad wydawnictwem Słownika , jego charakterem , trudnościach w kompletowaniu materiałów itp . Osobnym zagadnieniem , które zainteresowało redakcję SSS , a czemu dawał wyraz prof . Kowalenko , były głosy uczonych innych krajów krytykujących samą koncepcję lub wyrażających pełną aprobatę i zgłaszających swoją współpracę . Jeden z pierwszych artykułów zapowiadających powstanie Słownika napisany przez niego wspólnie z prof . Lehr-Spławińskim i opublikowany w 1956 r . w „ Nauce Polskiej ”, nosił tytuł Czym ma być i jak powstaje SSS 26 . Następne artykuły autorstwa Kowalenki , przedstawiające kolejne etapy powstawania SSS , pojawiły się w tym samym roku w „ Przeglądzie Zachodnim ”. Były to : Z pracowni SSS w Poznaniu , O konieczności synchronizowania współpracy nad SSS , Osiem lat pracy nad SSS na tle prób wcześniejszych 27 . W roku 1959 na łamach „ Pamiętnika Słowiańskiego ” opublikował Kowalenko sprawozdanie
25 S . Urbańczyk , Z miłości do wiedzy . Wspomnienia , Kraków 1999 , s . 390-392 .
26 „ Nauka Polska ” 1956 , r . 4 , nr 4 , s . 206-212 .
27 Zob . m . in .: „ Przegląd Zachodni ” 1956 , r . 12 , nr 1-2 , s . 188-201 ; tamże 1956 , r . 12 , nr 9-10 , s . 399-403 ; tamże 1958 , r . 14 , nr 3 , s . 223-228 .