58 Patrycja Kanafocka
Weimarskiej wobec Polski . Rola ziem zachodnich w II Rzeczypospolitej była wyjątkowa , stanowiły one bufor oddzielający państwo polskie od Niemiec . Roszczenia niemieckie wobec Polski , nieuznawanie niezmienności granicy wschodniej Rzeszy , permanentna penetracja terytorium poznańskiego przez wywiad niemiecki , wymuszały na Polakach konieczność wypracowania działań obronnych 2 . Wywiad niemiecki prowadził działania na obszarze całego państwa , jednak w ramach podejmowanego tematu zajęto się jedynie województwem poznańskim 3 .
Poznań był siedzibą Dowództwa Okręgu Głównego Sił Zbrojnych w byłej dzielnicy pruskiej . Struktury służby informacyjnej , która funkcjonowała już w ramach Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego , a także jako komórka Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego , ulegała kolejnym zmianom . Ze struktur POW powstał kontrwywiad wojskowy podlegający wspomnianemu Dowództwu Okręgu Głównego Sił Zbrojnych w byłej dzielnicy pruskiej ( Wydział Informacyjny Ic ). Jednym z jego zadań była ochrona przeciwszpiegowska . Dynamiczna sytuacja odradzającego się państwa wpłynęła na organizację kontrwywiadu , do końca wojny polsko-bolszewickiej nazywanego defensywą . W okresie przejściowym dla ziem zachodnich dawnej Rzeczypospolitej , a więc od przedłużenia pokoju między aliantami a Niemcami w Trewirze 16 lutego , do podpisania porozumień pokojowych 28 czerwca 1919 r . w Wersalu , kiedy ostatecznie przyznano Wielkopolskę Polsce , struktury wywiadu ofensywnego i defensywnego dostosowywano do bieżących potrzeb . Po zawarciu pokoju wersalskiego funkcjonujące dotąd Dowództwo Okręgu Głównego zostało przemianowane na Dowództwo Okręgu Generalnego Sił Zbrojnych w Poznaniu , podlegające Sztabowi Generalnemu Wojska Polskiego . Kontrwywiad prowadził Wydział II Dowództwa Okręgu Generalnego , który w 1924 r . otrzymał nazwę Samodzielnego Referatu Informacyjnego Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII 4 . Od 1921 r . pracę poznańskiego kontrwywiadu wspierała utworzona zarządzeniem ministra spraw wojskowych jako jedna z trzech powołanych wtedy w kraju ekspozytura nr III w Poznaniu przy II Oddziale Sztabu Generalnego WP . Samodzielny Referat Informacyjny przy DOK nr VII pro-
2 J . Krasuski , Polska – Niemcy . Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze , Poznań 2003 ,
s . 224-227 , 248-250 .
3 Wprowadzony 2 sierpnia 1919 r . podział administracyjny zasadniczo został zachowany
do 1937 r ., ówczesne ( z lat 1923-1937 ) zmiany przebiegały w obrębie ustalonych w 1919 r . granic województwa . Zmiana granic Poznańskiego wprowadzona została w 1937 r ., obejmowała powiaty nadnoteckie , które zostały wyłączone z woj . poznańskiego i włączone do woj . pomorskiego . Jednocześnie z woj . łódzkiego do poznańskiego włączono powiaty : kaliski , koniński , kolski i turecki . Przyjęty w 1937 r . podział administracyjny odpowiadał podziałowi terytorialnemu administracji wojskowej ( tu : DOK VII i DOK VIII ), zob . A . J . Mielcarek , Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej , Warszawa 2008 , s . 38-39 , 59 .
4 A . Pepłoński , Kontrwywiad II Rzeczypospolitej , Warszawa 2002 , s . 18 .