Pierwsze lata wolności w Teatrze Polskim w Poznaniu ( 1918-1924 )
49
wszechnie mówiło , Teatr Polski działał już zorganizowany w przedstawiony powyżej sposób . Do końca sezonu 1918 / 19 nie zmieniło się nic w organizacji teatru .
Nowy okres w życiu Teatru Polskiego w wolnej Polsce przyniósł rok 1920 . Nastąpiły wtedy dwie istotne zmiany . Pierwszą z nich było objęcie stanowiska współdyrektora Teatru Polskiego przez Romana Żelazowskiego .
Był to jeden z najwybitniejszych aktorów i reżyserów przełomu XIX i XX w . Urodzony w 1854 r ., od wczesnej młodości związał się z teatrem . Już w czasach szkolnych organizował amatorskie przedstawienia , a pracę zawodową w teatrze rozpoczął w 1875 r ., debiutując na scenie krakowskiej pod kierownictwem Stanisława Koźmiana . Reżyserował , grał i sprawował funkcję kierownika artystycznego w teatrze krakowskim w latach 1878-1883 , 1889- -1892 , lwowskim 1886-1889 , 1892-1898 , 1919-1920 i Warszawskich Teatrach Rządowych 1899-1907 . Przez cały okres wiele razy występował gościnnie na wielu polskich scenach , m . in . poznańskiej w sezonie 1877 / 78 . Jako aktor największą sławę zyskał dzięki rolom bohaterskim i tragicznym . Jego interpretacje : Otella , Króla Lira i Ryszarda III , na stałe weszły do historii teatru polskiego . Zasłynął również jako wybitny reżyser 35 .
Żelazowski sprawował funkcję dyrektora Teatru Polskiego razem ze Szczur kiewiczem od początku sezonu 1920 / 21 do końca sezonu 1923 / 24 . Był głównym reżyserem teatru i jego kierownikiem artystycznym . Pierwszymi przejawami jego działalności w Poznaniu były : reżyseria inauguracyjnego przedstawienia sezonu 1920 / 21 – Sarmatyzmu Franciszka Zabłockiego , oraz występ w Zasadzce Henriego Kistenmaeckersa . Artysta od razu zdobył bardzo wielkie uznanie poznańskiej krytyki . „ Świetny w każdym calu ” – napisano po jego pierwszym występie 36 . Jeszcze zanim objął kierownictwo dramatu , w prasie poznańskiej pisano o „ kulturalnej misji ”, jaką ma tutaj do spełnienia 37 . To tutaj 17 marca 1924 r . obchodził swój złoty jubileusz pracy scenicznej , który zgromadził cały kulturalny Poznań w gmachu Teatru Wielkiego , „ aby złożyć hołd i uwielbienie mężowi zasłużonemu ”, jak napisano w „ Kronice Miasta Poznania ” 38 . Sam Żelazowski traktował swoją pracę w Poznaniu jako obywatelski obowiązek . Choć – jak pisał żartobliwie w swoim pamiętniku – o przyjściu do teatru poznańskiego zadecydowały ostatecznie duchy , które na seansie spirytystycznym podpowiedziały mu , co ma wybrać ( Żelazowski w 1920 r . otrzymał również propozycję objęcia teatru w Łodzi ) 39 . Czesław Kędzierski napisał później : „ Poznań miałby prawo i obowiązek uściskać owe
35 Słownik biograficzny teatru polskiego , s . 861 ; Wielkopolski słownik biograficzny , pod red . A . Gąsio rowskiego , J . Topolskiego , Warszawa-Poznań 1981 , s . 733 .
36 „ Kurier Poznański ” 1920 , nr 194 , s . nlb .
37 „ Kurier Poznański ” 1920 , nr 105 , s . nlb .
38 „ Kronika Miasta Poznania ” 1924 , r . II , s . 62-63 .
39 R . Żelazowski , Pięćdziesiąt lat teatru polskiego . Moje pamiętniki , Lwów 1921 , s . 68 .