Recenzje i omówienia
289
ro później nazwę urzędu ( nr 128-130 ; 132 ) 47 , lub wskazywano nazwę siedziby zarządu dóbr i nazwę instytucji . Inaczej wskazano dysponentów pieczęci miast w Księstwie Warszawskim z lat 1813-1815 . Ich identyfikację przeprowadzono dwustopniowo , najpierw wskazywano Radę Najwyższą Księstwa Warszawskiego , a następnie dysponenta typariusza . Tak stało się np . w opisie pieczęci burmistrza Wolsztyna ( nr 445 ) czy miasta Stęszew ( nr 405 ) 48 . W tym miejscu należy zgodzić się z autorami , że władze miejskie z tamtego czasu nie posiadały uprawnień właściwych samorządom . Były w zasadzie terenowymi oddziałami administracji publicznej 49 . Jednakże wbrew bliźniaczej pozycji władz municypalnych w latach 1807-1813 , ich pieczęcie identyfikowane są poprzez nazwę miejscowości , a nie suwerena 50 . Podobnie problem ten wygląda w przypadku pieczęci wojskowych 51 , innych szczebli administracji 52 i czasów tzw . okupacji pruskiej ( nr 334 ). W przypadku pieczęci niemieckojęzycznych z Gorzowa Wielkopolskiego w nawiasie podano ówczesną nazwę miasta ( niem . Landberg Warthe ) ( nr 191-223 ). Szkoda , że podobnie nie uczyniono w przypadku sigillorum z Bydgoszczy ( niem . Bromberg ), Czerniejewa ( niem . Schwarzenau ), Koronowa ( niem . Polnisch Crone ), Leszna ( niem . Lissa ), Międzychodu ( niem . Birnbaum ), Międzyrzecza ( niem . Meseritz ), Osiecznej ( niem . Storchnest ), Ostrzeszowa ( niem . Schildberg ), Piły ( niem . Schneidemühl ), Wielenia ( niem . Filehne ), Wschowy ( niem . Fraunstad ) 53 .
Pewne dyskusje muszą wzbudzić nazwy dysponentów pieczęci zaproponowane przez autorów w odniesieniu do gmin religijnych . W przypadku pieczęci gmin żydowskich z Trzemeszna uznano , że pieczęcie znajdowały się w dyspozycji Zarządu Korporacji Żydowskiej ( nr 59-61 ). Należy przyznać autorom rację w tym , że gmina żydowska jest korporacją . Ale jest to zrzeszenie szczególnego rodzaju , w tradycyjnej historiografii nazywane raczej gminą 54 .
47 Wynikało to z braku informacji o nazwie siedziby zarządu klucza dóbr .
48 Identycznie postąpiono w inwentarzu kartkowym .
49 W związku z tym pieczęcie te można zaliczyć do grupy pieczęci suwerena .
50 Por . np . nr 229 , 231 .
51 Z podobną niekonsekwencją mamy do czynienia w przypadku dysponentów pieczęci komendanta placu w Lesznie z lat 1807-1813 ( nr 233 ) i tamtejszego magazynu z lat 1813-1815 ( nr 234 ).
52 W bliźniaczy sposób opisano dysponentów pieczęci Komisarza Prefektury Departamentu Poznańskiego z lat 1813-1815 ( nr 336 ) i podprefekta powiatu pyzdrskiego z lat 1807-1813 ( nr 39 ).
53 M . Studniarski , Bydgoszcz , [ w :] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , t . I , s . 491 ; tegoż , Czerniejewo , tamże , s . 824 , tegoż , Leszno , tamże , t . V , s . 177 ; tegoż , Międzychód , tamże , t . VI , s . 371 ; tegoż , Międzyrzecz , tamże , s . 382 ; NN , Koronowo , tamże , t . IV , s . 411 ; E . Cal .[ lier ], Osieczna , tamże , t . VII , s . 624 ; tegoż , Ostrzeszów , tamże , s . 734 ; tegoż , Piła , tamże , t . VIII , s . 182 ; B . Ch .[ lebowski ], Wieleń , tamże , t . XIII , s . 312 ; W . Ł .[ ebiński ], Wschowa , tamże , t . XIV , s . 63 .
54 Por . M . Hlebionek , Pieczęcie na ziemiach polskich pod zaborem pruskim . Zarys problematyki ,
[ w :] Dawne pieczęcie . Typologia – metody badań – interpretacje , red . Z . Piech , Warszawa 2015 , s . 545 .