Państwo komunistyczne a Kościół w publicystyce Józefa Mackiewicza
179
zerunek „ najeźdźcy ”, szukali zewsząd wsparcia , zatem podjęli grę , stosując koncepcję poputniczestwa , zaczerpniętą z NEP-u , którą w Polsce nazywano później „ realną polityką ”. Kluczową rolę w sprawie odegrał Jerzy Borejsza , wówczas wysoki dygnitarz partyjny , bardzo skuteczny w zakresie pozyskiwania do współpracy z komunistami wybitnych przedstawicieli polskiego życia politycznego i kulturalnego ( m . in . w dużym stopniu wpłynął zapewne na decyzję powrotu do kraju Melchiora Wańkowicza i Stanisława Cata-Mackiewicza ) 15 .
Według zamierzeń Bocheńskiego , był to – jak podkreśla Mackiewicz – klasyczny plan ugody między nacjonalizmem i komunizmem . Stworzenie tej dywersyjnej wobec Kościoła agentury stało się pierwszym etapem walki z przeciwnikami politycznymi . Kościół jako organizacja silna i mająca olbrzymie społeczne wpływy , był wrogiem pierwszoplanowym . Zatem Piaseckiego oraz pozostałe dramatis personae , w zamian za życie i dostatnią egzystencję , wykreowano na „ legalną opozycję ”. Następnym etapem była próba zniszczenia Kościoła poprzez całkowite podporządkowanie sobie jego struktur , per analogiam z akcją przeprowadzoną w Moskwie po 1927 r . ( gdy zakończył się NEP ) wobec Cerkwi prawosławnej . W Polsce sytuacja była jednak niepomiernie trudniejsza , gdyż Kościół miał oparcie także poza granicami kraju – w Watykanie 16 .
Tak więc przedstawiciel „ myśli konserwatywnej ”, niemający zresztą zbyt wielkiego poparcia dla swych przebrzmiałych już mocno idei , przeistoczył się w agenta bolszewickiego , gdyż nie wziął pod uwagę , że centrala komunistyczna w Moskwie nie stanowiła żadnej analogii z zaborczymi monarchiami XIX w ., a każdy kompromis prędzej czy później musiał zakończyć się agenturą . „ Czasy , gdy prowokator policji carskiej , Azef 17 , uchodził za « króla prowokatorów », odeszły – podsumował nie bez nostalgii J . M . 18 – Były to czasy indywidualnych agentów i indywidualnych zadań policyjnych . Przyszły czasy masowych agentur i masowych zadań , nie policyjnych ale partyjnych .
15 Jerzy Borejsza ( właśc . Beniamin Goldberg ), ur . 14 lipca 1905 r ., zm . 19 stycznia 1952 r .,
działacz komunistyczny , publicysta i wydawca . Niemałą rolę , zwłaszcza w pozyskiwaniu działaczy emigracyjnych , odegrali : Dominik Horodyński , później publicysta telewizyjny , i Jan Dobra czyński , pisarz uchodzący za „ katolickiego ”, którego książki cieszyły się dużą popularnością na Zachodzie i wśród emigracji .
16 J . Mackiewicz , Zwycięstwo prowokacji , s . 134-142 .
17 Jewno Fiszelewicz Azef ( 1869-1918 ), prowokator , agent Ochrany w szeregach rosyjskiej
partii socjalrewolucjonistów , gdzie był kierownikiem organizacji bojowej . Wydawał członków partii władzom , organizując jednocześnie akty terrorystyczne . Zdemaskowany został przez Wła dimira L . Burcewa ( 1862-1942 ), historyka , należącego także do partii narodników ( organizacja Ziemlja i Wola , czyli Ziemia i Wolność ); po 1905 r . wstąpił do partii socjalrewolucjonistów ; po 1917 r . – w Paryżu był działaczem antysowieckim . Zob . W . Jędrzejewicz , J . Cisek , Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935 , t . 1 , 1867-1918 , Wrocław 1994 , s . 35 , 173 .
18 J . M ., inicjały , którymi podpisywał Mackiewicz często swoje teksty .