14 Paulina Grobelna-Mazurek
Komisje archiwalne w praktyce
Istotnym rozwiązaniem wprowadzonym na sejmie 1563 / 1564 mocą konstytucji Skarb koronny – o czym wspomniano wcześniej – było określenie składu komisji biorącej udział w rewizji skarbca w postaci czterech członków Rady Koronnej 30 . Każda następna konstytucja dotycząca rewizji skarbu koronnego i archiwum znacząco poszerzała liczbę deputatów , powołując do tego zadania nie tylko podskarbiego i później kustosza , ale również członków senatu oraz izby poselskiej . Inwentarze skarbu i archiwum koronnego w zestawieniu z aktami , na mocy których zostały przeprowadzone , pozwalają określić , w jakim stopniu naznaczeni deputaci wywiązywali się z poruczonych sobie zobowiązań .
Przeprowadzane przed 1563 / 1564 r . rewizje powoływane były z mocy mandatu królewskiego . Pomimo tego , iż w większości przypadków nie jesteśmy w stanie ustalić ich pierwotnego składu , a jedynie ten , który uczestniczył w spisywaniu inwentarza , jego odtworzenie , zarówno pod kątem ilościowym , jak i z perspektywy urzędów piastowanych przez członków powołanych do przeprowadzenia rewizji , umożliwi wykazanie , w jak wielkim stopniu prawo 1563 / 1564 było w tym zakresie nowatorskie .
Do lat sześćdziesiątych XVI stulecia komisje powołane w celu oddania skarbca nowemu podskarbiemu składały się zwykle z dwóch komisarzy , pochodzących z woj . małopolskiego . Regułą było powoływanie do komisji reprezentantów duchowieństwa ( z wyjątkiem 1556 r .), w tym najczęściej godności biskupiej ( krakowski , lwowski , przemyski ). Pozostałą część komisji tworzyli dygnitarze najwyższego szczebla : wojewodowie i kasztelanowie krakowscy lub sandomierscy . Wyjątek stanowi tutaj postać burgrabiego krakowskiego Jana Bonera , którego urząd znajdował się najniżej w urzędniczej hierarchii . Zwraca też uwagę fakt , że niektórzy członkowie powoływanych komisji piastowali równocześnie funkcje kanclerzego i podkanclerzego , co również mogło mieć znaczenie ze względu na bliskość kancelarii , skarbca i archiwum .
Szczegółowy skład komisji inwentaryzujących z lat 1475-1556 przedstawia tabela nr 1 .
Jeśli dokonamy porównania składu osobowego komisji z postanowieniami konstytucji lat 1563 / 1564 w zakresie nominowania deputatów do oddawania skarbu nowemu podskarbiemu , dojdziemy do wniosku , iż z punktu widzenia statusu komisarzy dokonujących rewizji regulacja ta nie wprowadziła żadnych znaczących zmian . Wszyscy urzędnicy powoływani do roku 1563 wchodzili w skład Rady Koronnej , co niewątpliwie stanowiło ważne kryterium , na podstawie którego król podejmował decyzję o nominacji .
30 VL 2 , s . 26 .