12 Paulina Grobelna-Mazurek
możliwe , bezpośrednie zarządzenia monarchy w przypadku komisji niebędących owocem ustawodawstwa sejmowego ( szerzej w dalszej części pracy ).
Liczne braki w materiale źródłowym stwarzają ogromne trudności w formułowaniu jednoznacznych wniosków . Niniejszy tekst ma za zadanie jedynie wskazać pewne nowe możliwości , nie pretenduje natomiast do miana wyczerpującego studium przedmiotu .
Powoływanie komisji skarbowych
W kwestii powoływania komisji ds . inwentaryzacji archiwum i skarbca koronnego kluczowe znaczenie mają konstytucje z lat : 1563 / 1564 oraz 1576 . Regulacja wcześniejsza 17 , uchwalona na drugim sejmie egzekucyjnym , wprowadzała nakaz rewizji klejnotów i dokumentów w przypadku każdorazowej zmiany na urzędzie podskarbiego oraz określała skład komisji , na którą nałożono obowiązek dokonania spisu w postaci dwóch senatorów z Małopolski i dwóch z Wielkopolski 18 . Konstytucja ta jest o tyle istotna , że sankcjonowała praktykowany już wcześniej zwyczaj oddawania skarbca nowemu podskarbiemu , co potwierdzają inwentarze z lat : 1475 , 1501 , 1510 , 1515 , 1532 i 1556 oraz niezachowany spis z roku 1550 19 . Zapis z 1576 r . nakazywał natomiast , aby korony Królestwa Polskiego przechowywane były pod kluczami siedmiu senatorów , tj . wojewodów : krakowskiego , poznańskiego , wileńskiego , trockiego , sandomierskiego , kaliskiego , oraz kasztelana krakowskiego 20 . Oznaczało to więc , że każda rewizja klejnotów koronnych powinna odbywać się w ich obecności lub przynajmniej po nadesłaniu przechowywanych przez nich kluczy 21 . To z kolei wyjaśnia nam , dlaczego w następujących po 1576 r . konstytucjach sejmowych ( z kilkoma wyjątkami ), dotyczących inwentaryzacji skarbca koronnego , figurować będzie zapis o siedmiu senatorach , przy których powoływana jest komisja inwentaryzacyjna 22 .
Rola kluczników pozostaje jednak w dalszym ciągu dość niejasna , ponieważ w większości przypadków nie brali oni udziału w zarządzonych inwentaryzacjach skarbca koronnego , nieczęsto też przesyłali powierzone so-
17 O okolicznościach , w których uchwalono tę konstytucję , zob . A . Kłodziński , dz . cyt .,
s . 191-198 ; R . Jaworski , Sprawa przywileju Alexandra na sejmie warszawskim 1563 r . a geneza pierwszej polskiej ustawy archiwalnej , „ Archiwista Polski ” 2008 , z . 2 , s . 27-36 .
18 VL 2 , s . 26 .
19 O istnieniu tego inwentarza wspomina spis z 1556 . Zob . Confirmatio literarum inventa rium
diadematum , k . 350v .
20 VL 2 , s . 162 .
21 Tamże .
22 Zob . m . in . VL 3 , s . 348 , VL 5 , s . 66 i in .