68 Michał Michalski
dy nielegalne , a do końca kwietnia 1939 r . wyjechało głównie z Wieluńskiego ok . 2000 osób . Mimo pierwszych pozytywnych wieści o zapotrzebowaniu na robotników , wkrótce zaczęły napływać informacje o ciężkich warunkach pracy , niskich zarobkach , o problemach z przesyłaniem pieniędzy do kraju , słabym wyżywieniu i kontrolowaniu oraz coraz liczniejszych pogłosek o zbliżającej się wojnie – w czerwcu 1939 r . emigracja nielegalna ustała 106 .
Wokół emigracji sezonowej
W okresie międzywojennym działał szereg różnych organizacji społecznych zajmujących się pomocą prawną i materialną emigrantom 107 , a od 1927 r . jedno z nich , czyli Polskie Towarzystwo Emigracyjne objęło opiekę nad emigrantami na granicy polsko-niemieckiej 108 .
Omawiając emigrację sezonową , nie sposób pominąć różnorakich nadużyć z jednej i drugiej strony , których ofiarą padali robotnicy sezonowi . Wśród nich można wskazać , że zimą 1925 i 1926 r . władze niemieckie starały się wydalić jak najwięcej robotników sezonowych , a także bezrobotnych i chorych będących ciężarem dla dobroczynności publicznej w Niemczech , a których narodowość nie mogła zostać jednoznacznie potwierdzona . Na teren Wieluńskiego w końcu stycznia 1926 r . próbowano przerzucić jedno chore na gruźlicę małżeństwo , które potrafiło mówić po polsku . Gdy polski poków sezonowych oraz sugerowały zatrudnienie dla 150 tysięcy robotników przemysłowych . Później zwiększyły liczbę robotników rolnych do 90 tysięcy ( negocjacje 20 stycznia – 3 lutego 1939 r .). Zob .: E . Kołodziej , Wychodźstwo zarobkowe …, s . 229 – 231 . W lutym 1939 r . UWŁ otrzymał informację , że polscy robotnicy legalni i nielegalni nie będą zatrudniani na pograniczu , lecz w głębi kraju , a tutaj mieli być zatrudniani robotnicy z Sudetów . Zob .: Sprawozdanie sytuacyjne wojewody łódzkiego ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego za luty 1939 r ., [ w :] Sprawozdania wojewody łódzkiego : rok 1939 . Część 2 : stan bezpieczeństwa , ruch wywrotowy i zawodowy , red . naukowa J . Walicki , Łódź 2014 , s . 59 .
106
Sprawozdanie sytuacyjne wojewody łódzkiego ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego za kwiecień 1939 r ., [ w :] Sprawozdania wojewody łódzkiego : rok 1939 . Część 2 …, s . 127 ; Sprawozdanie sytuacyjne wojewody łódzkiego ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego za maj 1939 r ., [ w :] tamże , s . 163 ; Sprawozdanie sytuacyjne wojewody łódzkiego ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego za czerwiec 1939 r ., tamże , s . 193 .
107
J . Plewko , Instytucjonalne formy opieki nad emigracją z ziem polskich . Zarys problematyki , „ Rocznik Nauk Społecznych ” 2009 , t . 1 ( 37 ), s . 124 – 125 , 129 – 130 ; A . Kicinger , dz . cyt ., s . 35 – 39 .
108
Pomoc miała polegać na : „ 1 ) zorganizowanie kantyn , gdzie robotnicy będą otrzymywali pożywienie po cenie kosztów własnych , względnie bezpłatnie , jeżeli chodzi o robotników , nie posiadających środków na uiszczenie opłaty , 2 ) opieka moralna nad kobietami samotnemi , dziećmi i rodzinami , 3 ) współpraca z organami bezpieczeństwa w ochronie robotników przed wyzyskiem ze strony spekulantów , 4 ) dozór i zarząd emigracyjnymi domami noclegowymi ”. APŁOS , SPW , sygn . 172 , k . 129 Pismo Urzędu Emigracyjnego w Warszawie do SWi z dn . 29 IX 1927 r .