Emigracja sezonowa do Niemiec z powiatu wieluńskiego w okresie międzywojennym ...
67
Pod koniec 1937 r . zdecydowano , że w następnym roku do Niemiec wyjedzie maksymalnie 60 tysięcy robotników z 57 powiatów z Polski , w tym z Wieluńskiego – 11 000 97 . Część robotników była gotowa przekroczyć nielegalnie granicę z powodu wysokich zarobków i pewności przyjęcia do pracy 98 . Natomiast w marcu 1938 r . granicę przekroczyło 600 robotników 99 , w kwietniu 4730 100 , w maju około 4000 101 , a w czerwcu 1021 102 , z całego kraju zaś ponad pięciokrotnie więcej niż w poprzednim roku , bo 63 611 osób 103 . Mimo uruchomienia wyjazdów przyznany kontyngent był zbyt mały ; w czerwcu bowiem przed lokalem gminy w Galewicach zebrało się około 150 osób , żądając wysłania ich na roboty rolne . Tłum chciał wedrzeć się do budynku gminy , wznoszono okrzyki przeciwko wójtowi , wobec czego zebranych rozpędziła policja , a siedmiu głównych sprawców ukarano czterodniowym aresztem 104 .
Ostatnia prowizoryczna umowa polsko-niemiecka została zawarta 3 lutego 1939 r . ( oparta na przepisach z 1927 r .), w której ustalono , że do Niemiec uda się 90 tysięcy polskich robotników , w tym dla powiatu wieluńskiego przeznaczono 16 000 miejsc , a więc w skali powiatowej , ponownie najwięcej w całej Polsce . Jednakże napięta sytuacja polityczna i zerwanie przez Niemcy deklaracji o niestosowaniu przemocy ( 28 kwietnia 1939 r .) spowodowały , że władze polskie ponownie zakazały wyjazdu robotników 105 . Trwały za to wyjaz
97
Z . Landau , J . Tomaszewski , Lata interwencjonizmu państwowego 1936 – 1939 , Warszawa 1989 , s . 21 ; W . Spaleniak , Prawno-polityczne …, s . 62 ; tegoż , Emigracja …, s . 199 – 200 .
98
APŁ , UWŁ , sygn . 2522k , k . 30 Sprawozdanie sytuacyjne WŁ ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego ( dalej : SBRZW ) za styczeń 1938 r .
99
Tamże , k . 96 Sprawozdanie sytuacyjne WŁ SBRZW za marzec 1938 r .
100
Tamże , k . 127 Sprawozdanie sytuacyjne WŁ SBRZW za kwiecień 1938 r .
101
Tamże , k . 158 Sprawozdanie sytuacyjne WŁ SBRZW za maj 1938 r .
102
Tamże , k . 188 Sprawozdanie sytuacyjne WŁ SBRZW za czerwiec 1938 r .
103
H . Janowska , Emigracja zarobkowa …, s . 195 ; A . Kicinger , dz . cyt ., s . 19 . Początkowo strona niemiecka chciała zatrudnić ok . 30 tysięcy robotników sezonowych , jednakże wobec słabego napływu z innych krajów ( m . in . z Włoch ) zwiększyła kontyngent do 60 tysięcy osób . Według danych niemieckich , było to 60 786 robotników . Oprócz tego udało się do III Rzeszy około 15 – 20 tysięcy robotników nielegalnych . Zob .: E . Kołodziej , Wychodźstwo zarobkowe …, s . 228 .
104
Sprawozdanie sytuacyjne wojewody łódzkiego ze stanu bezpieczeństwa , ruchu zawodowego i wywrotowego za czerwiec 1938 r ., [ w :] Sprawozdania wojewody łódzkiego : rok 1938 . Część 2 : stan bezpieczeństwa , ruch wywrotowy i zawodowy , red . naukowa J . Walicki , Łódź 2014 , s . 213 .
105
P . Łossowski , Położenie międzynarodowe i polityka zagraniczna , [ w :] Polska Odrodzona 1918 – 1939 : państwo – społeczeństwo – kultura , pod red . J . Tomickiego , Warszawa 1982 , s . 196 – 197 ; A . Skrzypek , W obliczu wojny ( październik 1938 – sierpień 1939 ), [ w :] Historia dyplomacji polskiej , t . 4 , pod red . P . Łossowskiego , Warszawa 1995 , s . 594 ; M . J . Zacharias , Ku wojnie , [ w :] M . K . Kamiński , M . J . Zacharias , Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918 – 1939 , Warszawa 1998 , s . 255 ; W . Spaleniak , Prawno-polityczne …, s . 63 ; tegoż , Emigracja …, s . 199 – 200 ; J . Krasuski , Polska – Niemcy . Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze , Wrocław 2009 , s . 307 ; M . Wołos , Szkic o polskiej polityce zagranicznej w międzywojennym dwudziestoleciu , [ w :] Dwudziestolecie , pod red . K . Persaka i P . Machcewicza , Warszawa 2009 , s . 265 . W grudniu 1938 r . rozpoczęły się polskoniemieckie negocjacje , w których Niemcy wykazywały zainteresowanie 60 tysiącami robotni