Emigracja sezonowa do Niemiec z powiatu wieluńskiego w okresie międzywojennym ...
55
ki , że robotnicy wracali „ obdarci i wynędzniali ”, gdyż musieli sprzedać swoją odzież na pokrycie kosztów podróży 44 lub szli na pieszo 45 .
W 1924 r . na podstawie informacji zebranych przez NCR , które dotyczyły poprzedniego miejsca zamieszkania , pracowało w Niemczech 101 985 robotników rolnych , w tym z województwa łódzkiego 50 988 ( 50 proc . wszystkich ), a z powiatu wieluńskiego 24 233 osoby ( 23,76 proc .), czyli prawie tyle , co z całego województwa kieleckiego – 24 425 osób , a także kilka razy więcej niż z krakowskiego ( 4552 ) czy z warszawskiego ( 4140 ) 46 , a Wieluńskie ponownie , tak jak przed wojną , było największym dostarczycielem siły roboczej w skali powiatowej z Polski do Republiki Weimarskiej .
Legalna emigracja sezonowa w latach 1926 – 1931
Nieuregulowanie emigracji sezonowej nie mogło trwać bez końca i 12 stycznia 1926 r . zawarto pierwsze prowizoryczne porozumienie sprowokowane interesami gospodarczymi obu stron 47 , o którym dr Tadeusz Dalbor , radca emigracyjny przy Ambasadzie Polskiej w Berlinie , powiedział na posiedzeniu Państwowej Rady Emigracyjnej : „ tymczasowe porozumienie , zawarte 12 stycznia 1926 r . dało korzystne wyniki , pozwoliło bowiem do pewnego stopnia uregulować dotychczasowy « dziki » i chaotyczny ruch emigracyjny . Na podstawie układu weszło do Niemiec legalnie 49 000 robotników sezonowych bez których , według ustalającego się coraz bardziej w Niemczech przekonania , zbiory byłyby znacznie utrudnione , a w wielu wypadkach , jak np . zbiór buraków wprost niemożliwe ” 48 .
44
APŁOS , SPW , sygn . 99a , k . 11 SIP nr 4 SWi za październik 1923 r .
45
Tamże , k . 8 SIP nr 3 SWi za wrzesień 1923 r .; k . 18 SIP nr 5 SWi za listopad 1923 r .
46
Ruch migracyjny , warunki pracy i produkcji w obcych krajach , „ Biuletyn Urzędu Emigracyjnego ” 1925 , nr 9 – 11 , s . 38 .
47
Mianowicie Polska zgodziła się na wydanie paszportów emigracyjnych określonemu kontygentowi sezonowców , Niemcy zaś na zredukowanie liczby przymuszonych repatriantów i powrót ich do Polski etapami . Organizacją emigracji miały się zajmować wyłącznie PUPP i NCR . Zob .: Wychodztwo sezonowe do Niemiec , „ Robotniczy Przegląd Gospodarczy ” marzec 1926 , nr 3 , s . 58 ; L . Kulczycki , Prowizoryczna umowa polsko-niemiecka w sprawie emigracji , „ Przegląd Polityczny ” 1927 , z . 3 / 4 , s . 123 ; M . Szawleski , Kwestja emigracji w Polsce , Warszawa 1927 , s . 124 ; Z . Landau , J . Tomaszewski , Od Grabskiego do Piłsudskiego . Okres kryzysu poinflacyjnego i ożywienia koniunktury 1924 – 1929 , Warszawa 1971 , s . 12 ; K . Groniowski Emigracja , [ w :] Encyklopedia historii …, s . 162 ; H . Janowska , Emigracja z Polski w latach 1918 – 1939 , [ w :] Emigracja z ziem …, s . 359 .
48
Nadzwyczajne posiedzenie Państwowej Rady Emigracyjnej z dnia 1 września 1926 r ., „ Przegląd Emigracyjny ” 1926 , z . 3 / 4 , s . 115 . Zob . także : Komunikat z dn . 23 grudnia 1926 r . w sprawie emigracji do Niemiec , „ Przegląd Emigracyjny ” 1926 , z . 3 / 4 , s . 177 . Zob . o problemach w negocjacjach oraz o szczegółach poszczególnych umów z 1926 i 1927 r .: E . Kołodziej , Wychodźstwo zarobkowe …, s . 160 – 163 .