Emigracja sezonowa do Niemiec z powiatu wieluńskiego w okresie międzywojennym ...
51
a spędzała dwa – trzy zimowe miesiące , by z nastaniem wiosny udać się z powrotem do Niemiec ; stąd powstało chałupnictwo bezrolnych ” 25 .
Sytuacja gospodarcza , jaka panowała w powiecie wieluńskim w międzywojniu , zachęcała , ale także zmuszała do szukania pracy za granicą . Rolnictwo , będące podstawowym źródłem zatrudnienia oraz utrzymania , było dwubiegunowe i mocno rozdrobnione . W 1921 r . istniały 24 538 gospodarstwa o łącznej powierzchni 180 728 ha , przy czym gospodarstwa do 5 ha w liczbie 13 789 ( 56,19 proc . wszystkich ) obejmowały 35 058 ha ( 19,40 proc . ziemi ), a gospodarstwa powyżej 50 ha w liczbie 91 ( 0,37 proc .) miały 54 860 ha ( 30,36 proc .) 26 . Przed wojną w lipcu 1939 r . w powiecie wieluńskim było 43 245 gospodarstw , w tym do 2 ha – 14 250 ( 32,95 proc . wszystkich ); 2 – 5 ha – 17 440 ( 40,33 proc .); 5 – 10 ha – 9820 ( 22,71 proc .); 10 – 20 ha – 1520 ( 3,51 proc .); 20 – 50 ha 155 ( 0,36 proc .) i powyżej 50 ha – 60 ( 0,14 proc .) 27 . Widać zatem , że struktura gospodarstw ulegała systematycznemu pogorszeniu , najwięcej bowiem przybywało najmniejszych gospodarstw , które nie były w stanie zaspokoić potrzeb gospodarza i jego rodziny , zwłaszcza że liczba ludności wiejskiej systematycznie wzrastała .
Innym problemem był brak przemysłu , który mógłby wchłonąć nadwyżki siły roboczej . Wystarczy stwierdzić , że w takim rozległym powiecie był tylko jeden duży zakład przemysłowy , a mianowicie cukrownia we wsi Niedzielsko , zatrudniająca po I wojnie ok . 40 pracowników stałych i 300 w sezonie , podczas gdy kolejne trzy największe zakłady , czyli tartaki parowe , miały tylko po kilkunastu pracowników 28 . Natomiast pozostałe działy gospodarki były słabo rozwinięte i nie były w stanie wchłonąć nadwyżki siły roboczej 29 .
Trudna sytuacja gospodarcza powodowała , że od zarania niepodległości pojawiło się na tym obszarze bezrobocie ; już w czerwcu 1919 r . zarejestrowanych było 7580 osób , w tym największą grupę stanowili robotnicy rolni ( 5610 ) i robotnicy fabryczni ( 1148 ) oraz młodzież do lat osiemnastu : 463 osób do robót rolnych i 6 do robót fabrycznych 30 . Zapewne faktyczna liczba bezrobotnych , nie tylko w pierwszych latach , ale i później , była wyższa niż ta
25
APŁOS , SPW , sygn . 172 , k . 80 Pismo SWi do MPiOS – Urząd Emigracyjny z dn . 20 V
1927 r .
26
Pierwszy powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku . Gospodarstwa wiejskie …, s . 11 .
27
K . Rybczyński , Charakterystyka społeczno-ekonomiczna ziemi wieluńskiej w okresie międzywojennym , [ w :] 30 lat wieluńskiego rolnictwa , Wieluń 1974 , s . 12 .
28
APŁOS , SPW , sygn . 69 , Wykaz zakładów przemysłowych ; APŁOS , SPW , sygn . 70 , Wykaz zakładów przemysłowych .
29
M . Michalski , Powiat wieluński w okresie międzywojennym ( 1918 – 1939 ), Łódź 2017 , k . 311 – 364 . Rozprawa doktorska napisana w Katedrze Historii Polski Najnowszej Instytutu Historii UŁ pod kierunkiem prof . dr . hab . Kazimierza Badziaka ; w zbiorach autora .
30
320 , DUKRPPW 20 VI 1919 , nr 22 , s . 196 – 197 .