Pisarze wielkopolskich miast szlacheckich w okresie staropolskim
249
Dostęp do wiedzy zapewniały również kolegia jezuickie . Jedno z nich założono w 1575 r . w Poznaniu 53 . Ich program nauczania nie różnił się zbytnio od programu szkół parafialnych w dużych miastach 54 . Sporo miejsca zajmowały : problematyka moralna , gramatyka , poetyka , historia , retoryka , prawo 55 . W tym ostatnim oczywiście chodzić mogło o znajomość prawa miejskiego , głównie recepcji prawa magdeburskiego rozpowszechnionego poprzez dzieła Bartłomieja Groickiego 56 . Uczniowie zapoznawali się również z lokalnymi zwyczajami , heraldyką i genealogią 57 . Głównym celem było wychowanie pobożnego uczonego 58 . Zazwyczaj wiedzę potrzebną stricte do pracy w urzędzie czerpali pisarze z księgozbiorów podręcznych znajdujących się w kancelariach bądź w skrzyniach archiwum miejskiego .
Językiem kursów była łacina , która zapewniała dostęp do literatury , później stanowić miała cel sam w sobie . Kontrreformacja przyczyniła się do tego , że obok łaciny zaczęto uczyć nowożytnych języków obcych , w tym polskiego .
Ukoronowaniem drogi edukacyjnej było rozpoczęcie nauki na uniwersytecie . W Koronie edukacja akademicka koncentrowała się na Akademii Krakowskiej . Tam też uczyli się studenci m . in . z : Szamotuł , Koźmin 59 , Chocza , Dobrzycy , Jarocina , Kwiatkowa , Pleszewa , Żerkowa 60 , Kleczewa 61 , Pniew 62 , Zbąszynia 63 . Oczywiście , pewna część studentów mogła kształcić się na Akademii Lubańskiego w Poznaniu lub w XVIII w . w Collegium Nobilium pijarów w Warszawie . Ważnym kierunkiem podejmowanych studiów były zagraniczne uniwersytety . W tej grupie mogły znaleźć się wyższe uczelnie w Lipsku , do których wyjeżdżali studenci z Ponieca , ale także Frankfurt nad Odrą i Królewiec . Studenci z wielkopolskich miasteczek szlacheckich wybierali również uniwersytet w Pradze , należeli do nich studenci z : Leszna ,
53
Podstawową literaturę podaje J . Kochanowicz , Źródła do dziejów oświaty jezuickiej okresu staropolskiego , [ w :] Źródła w badaniach naukowych historii edukacji , pod red . W . Szulakiewicz , Toruń 2003 , s . 15 – 42 .
54
A . Bartoszewicz , dz . cyt ., s . 44 .
55
M . Nowicki , Wychowanie w staropolskich szkołach jezuickich . Pomiędzy duchowością a świeckością , „ Humaniora ” 2015 , nr 2 ( 10 ), s . 26 .
56
J . Łosowski , Kancelarie miast szlacheckich …, s . 201 – 203 .
57
M . Nowicki , dz . cyt ., s . 30 .
58
Tamże , s . 25 .
59
A . Bartoszewicz , dz . cyt ., s . 47 ; A . Gąsiorowski , O mieszczanach studiujących na Uniwersytecie Krakowskim w XV w ., [ w :] Aetas media , aetas moderna . Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin , Warszawa 2000 , s . 660 ; A . Gąsiorowski , Szamotulscy studenci na krakowskim uniwersytecie w XV i XVI wieku , [ w :] Szamotuły , karty z dziejów miasta , pod red . A . Gąsiorowskiego , Szamotuły 2006 , s . 66 – 97 .
60
A . Kozak , Pleszew w późnym średniowieczu …, s . 178 .
61
Dzieje Kleczewa , pod red . J . Stępnia , Poznań – Konin 1995 , s . 72 – 73 .
62
Dzieje Pniew , pod red . B . Polaka , Poznań 1998 , s . 24 – 25 .
63
Dzieje Zbąszynia , pod red . K . Rzepy , Poznań 2014 , s . 82 .